پس از جنگ 12روزه ایران و اسراییل، فشارهای سنگین واشنگتن برای «خلع سلاح» لبنان و تداوم منازعه ژئوپلیتیکی بر سر طرح موسوم به «زنگزور»، سفر لاریجانی به بغداد و بیروت فرصتی است تا ایران دستاورد قدرت و بازدارندگی‌اش را به یک نظام امنیتی پایدار در منطقه تبدیل کند. نظامی که بتواند تهدیدها را مهار و منافع کشور را تثبیت کند. گزارش‌های رسمی می‌گویند در بغداد یک توافق امنیتی امضا می‌شود و سپس او با پیامی مشخص از طرف ایران راهی بیروت خواهد شد. اگر این سفر صرفاً به بیان مواضع کلی محدود شود، دستاوردهای بازدارنده در سطح نماد باقی می‌ماند. اما اگر با یک «بسته ابتکاری» دقیق همراه شود، می‌تواند توازن میدان و سیاست را در عراق و لبنان به سود ثباتِ عادلانه تثبیت کند.

تثبیت مرزهای شرقی محور مقاومت در عراق

 لاریجانی می‌تواند به‌روزرسانی و زمان‌بندیِ اجرای توافق امنیتی تهران–بغداد درباره مسئله خلع‌سلاح هسته‌های مقاومت و جابه‌جایی گروهک‌های مستقر در اقلیم را پیگیری کند. توافقی که چارچوبش از 1402 به این‌سو موجود است و اکنون نیازمند سازوکارهای راستی‌آزمایی مشترک، نقاط تماس عملیاتی و جدول زمانیِ روشن است. هدف، کاهش هزینه‌های بازدارندگی در مرزهای غربی ایران و بستن پنجره‌های نفوذ اطلاعاتی–عملیاتی به خاک کشور است.

معماری امنیتِ مبتنی بر اتصال

پروژه شلمچه–بصره و اتصال آن به مسیرهای عراق، سوریه و لبنان، در واقع یک «سپر امنیتی» است که از دل پیوند اقتصادی و جابه‌جایی آسان شکل می‌گیرد. وقتی کشورها از طریق خطوط حمل‌ونقل و تجارت به هم متصل می‌شوند، هزینه ایجاد بحران یا درگیری برای همه طرف‌ها بالا می‌رود و انگیزه برای بی‌ثبات کردن اوضاع کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی، این اتصال نه‌تنها داستان‌های تهدیدآمیز درباره کریدور زنگزور را بی‌اثر می‌کند، بلکه ظرفیت‌های زیارتی و تجاری ایران و عراق را به یک «مزیت راهبردی» مشترک تبدیل می‌نماید. مزیتی که هم امنیت را تقویت می‌کند و هم منافع اقتصادی ملموسی برای دو کشور به همراه دارد.

لبنان

ایران امروز در موقعیتی قرار دارد که باید نتیجه سیاسی و راهبردی عملیات اخیر خود را به دست آورد و آن را به یک واقعیت پایدار در منطقه تبدیل کند. برای رسیدن به این هدف، می تواند پیشنهادهایی را برای مقابله با خلع سلاح حزب ا... ارائه کند:

اول، ثبات بر پایه بازدارندگی

یعنی لبنان نباید یک‌طرفه سلاح مقاومت را کنار بگذارد، بلکه هر کاهش توان دفاعی باید با امتیازهای واقعی و ملموس همراه باشد. مثلاً اگر اسراییل پروازهای شناسایی و حمله‌ور خود بر فراز لبنان را به شکل چشمگیر کاهش دهد، آنگاه می‌توان درباره برخی محدودیت‌ها در نمایش یا استقرار تجهیزات سنگین در مناطق حساس گفت و گو کرد. حتی می‌توان این بحث را به طرح‌هایی گره زد که خواستار خروج اسراییل از مناطق اشغالی جنوب لبنان هستند.

دوم، تقویت دولت بدون تضعیف مقاومت

لبنان برای اداره کشور به انرژی، دارو و بازسازی زیرساخت‌ها نیاز فوری دارد. ایران می‌تواند با تأمین این نیازها به دولت لبنان کمک کند تا تصویرش در افکار عمومی، صرفاً یک حامی نظامی حزب‌ا... نباشد. این کار باعث می‌شود که همراهی با طرح خلع سلاح برای سیاستمداران لبنانی هزینه‌بر شود، زیرا مردم خواهند دید که مقاومت و حمایت‌های ایران مستقیم به بهبود زندگی‌شان گره خورده است.

سوم، بازتعریف مفهوم مشروعیت

باید این پیام روشن منتقل شود که وقتی تهدیدات اسراییل و نقض حریم لبنان هر روز ادامه دارد، خلع سلاح به معنای صلح نیست، بلکه به معنای بی‌دفاع کردن کشور است. این استدلال باید با آمار، اسناد و نمونه‌های مشخص از تجاوزات اسراییل تقویت شود تا این تصور غلط که «سلاح مقاومت عامل بی‌ثباتی است»، نتواند در فضای سیاسی و رسانه‌ای لبنان غالب شود.

 بسته ابتکاریِ سفر لاریجانی باید سه ستون داشته باشد؛ امنیتِ مرزیِ قابل راستی‌آزمایی در عراق، اتصالِ بازدارنده بر بستر راه‌آهن و ترانزیت و موازنه دفاعیِ مشروع در لبنان. باید دید لاریجانی می تواند با شاخص‌های قابل سنجش و تضمین‌های متقابل از  اولین پرونده رسمی خود در شورای عالی امنیت ملی موفق بیرون بیاید؟

آزمون راهبردی ایران در عراق و لبنان

حسین نجفی-    سفر علی لاریجانی، دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، به عراق و لبنان اولین مأموریت خارجی اوست و درست در زمانی انجام می‌شود که منطقه غرب آسیا در اوج تنش قرار دارد؛ از درگیری‌های مستقیم و نیابتی ایران و اسراییل در سوریه و غزه گرفته تا تلاش‌های تازه آمریکا برای کم کردن نفوذ تهران در عراق. انتخاب عراق به‌عنوان نخستین مقصد، بی‌دلیل نیست؛ این کشور یکی از مهم‌ترین حلقه‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی ایران است و تحولاتش می‌تواند مسیر کل منطقه را تغییر دهد. 

در بغداد، لاریجانی به‌دنبال حمایت قانونی و عملی از حشدالشعبی در برابر فشارها، مدیریت فضای انتخابات پارلمانی، هماهنگی سیاست‌ها در بحران سوریه و کنترل فعالیت گروه‌های مسلح مرزی مانند پژاک خواهد بود. هدف نهایی، مقابله با طرح آمریکا و اسراییل برای تغییر موازنه قدرت در عراق است. 

 لبنان، مقصد دوم، حساس‌تر از عراق است. این سفر در حالی رخ می‌دهد که بحث خلع سلاح حزب‌ا... دوباره داغ شده و فشارهای بین‌المللی و حرکت‌های مخالفان داخلی جدی‌تر شده‌اند. برنامه دیدار با رهبران حزب‌ا... و سایر متحدان سیاسی، تلاشی برای حفظ انسجام جبهه مقاومت و جلوگیری از تضعیف توان بازدارندگی در برابر اسراییل است. بحران شدید مالی و سیاسی لبنان نیز به این پرونده گره خورده؛ موضوعی که شاید کمتر علنی شود، اما به‌احتمال زیاد در گفت‌وگوها جای مهمی خواهد داشت. حتی کمک‌های محدود ولی هوشمندانه اقتصادی از سوی ایران می‌تواند نقش راهبردی در حفظ قدرت حزب‌ا... داشته باشد. 

  این سفر، علاوه بر هماهنگ کردن نیروهای همسو، نیازمند مدیریت اختلافات داخلی در دو کشور میزبان هم هست؛ از رقابت‌های پنهان در میان گروه‌های شیعی عراق گرفته تا ظرافت روابط حزب‌ا... با متحدان مسیحی و سنی‌اش در لبنان. همچنین پیوند این سفر با پرونده سوریه، امنیت مرزهای مشترک و نقش ویژه بیروت به‌عنوان پل ارتباطی با گروه‌های فلسطینی، به اهمیت آن افزوده است. 

   اگر این مأموریت موفق شود، جایگاه ایران در بغداد و بیروت تثبیت و راه حرکت رقبا بسته‌تر خواهد شد و پیام روشنی از توان بازدارندگی تهران مخابره می‌شود. اما اگر نتیجه‌ای نگیرد، دروازه فرصت‌ها برای آمریکا، اسراییل و برخی کشورهای عربی بازتر خواهد شد. این سفر، محک جدی توان لاریجانی در مدیریت پرونده‌های پیچیده منطقه و بخشی مهم از معادله موازنه قدرت در غرب آسیاست.