«مجید تخت‌روانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کیودو ژاپن به بیان مهمترین دیدگاه‌ها، اقدامات و رویکرد وزارت امور خارجه در موضوعات منطقه‌ای، پرونده هسته‌ای و گفت‌و‌گو با غرب پرداخت. روانچی با اشاره به اینکه ما خواهان شرایط برد-برد هستیم که در آن همه طرف‌ها از نتیجه مذاکرات راضی باشند، تصریح کرد: این موضوع همچنین باید از سوی آمریکایی‌ها مورد قبول واقع شود. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمده است:

موانع موجود بر سر راه از سرگیری گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای با ایالات متحده چیست؟

ما در میانه گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای با ایالات متحده آمریکا بودیم که ابتدا از سوی اسرائیل و سپس خود آمریکا مورد حمله قرار گرفتیم. ما معتقدیم که از همان ابتدا آمریکایی‌ها از حمله آگاه بودند و با اسرائیلی‌ها در حمله مشارکت کردند و سپس آنها مستقیماً به ما حمله کردند. تا آنجایی که به ایران مربوط است ما با مذاکره مشکلی نداریم و همواره حامی گفت‌و‌گو بوده‌ایم. ما این موضع را حفظ کرده، اما تاکید داشته‌ایم که بعد از حمله، آمریکا باید به ما در مورد دلیل حمله علیه ایران توضیح دهد. اگر بخواهیم گفت‌و‌گو‌های حقیقی داشته باشیم؛ نیاز به شفافیت داریم. در واقع آمریکا نوعی عملیات فریب را انجام داد و در حالی که وانمود کرد که می‌خواهد مذاکره کند، اما تصمیم به استفاده از گزینه اقدام نظامی گرفت؛ بنابراین سؤال اصلی این است که چرا آمریکا چنین تصمیمی گرفت و آنها باید در این مورد به ما توضیح دهند. این نکته اول است.

نکته دوم این است که آمریکا باید بگوید که آیا خواهان یک گفت و گوی برد-برد است یا می‌خواهد اراده خود را تحمیل کند. اگر می‌خواهد مورد دوم را انتخاب کند به نظر ما نیازی به گفت‌و‌گو نیست، چون مبنای مذاکره، امتیاز دادن و امتیاز گرفتن است. اگر شما با طرفی مذاکره می‌کنید پس انتظار ندارید که او وارد اتاق بشود و بخواهد اراده خود را به شما تحمیل کند چراکه قطعاً شما نخواهید پذیرفت و چه بسا اگر این مورد پیشاپیش به شما گفته می‌شد گفت‌و‌گو‌ها را از ابتدا شروع نمی‌کردید. این یک نکته مهم دیگر است. ما می‌خواهیم مطمئن بشویم که به یک فهم مشترک رسیده‌ایم.

آقای عراقچی از غرامت به عنوان پیش شرط برای مذاکرات سخن نگفتند و این بسیار مهم است. موضوعات مرتبط با غرامت در زمان مذاکره مطرح خواهد شد و ما معتقدیم از حقوق لازم برای درخواست غرامت برخورداریم. ما خواهان شرایط برد-برد هستیم که در آن همه طرف‌ها از نتیجه مذاکرات راضی باشند. اما این موضوع همچنین باید از سوی آمریکایی‌ها مورد قبول واقع شود. به همین دلیل ما هنوز گفت‌و‌گو‌ها را شروع نکرده‌ایم. در عین حال ایران ترجیح می‌دهد که مذاکره کند و البته آنها هم باید تضمین بدهند که مجدداً به ما در فرایند مذاکرات حمله نمی‌کنند و دوم اینکه طرف مقابل نیز فرمول برد- برد را بپذیرد.

تهران تایمز گزارش داده که ممکن است مذاکرات از اوایل این ماه آغاز شود؟ آیا این حقیقت دارد؟

ما نمی‌توانیم برای شروع مذاکرات زمان قطعی تعیین کنیم. پیام‌هایی بین ایران و ایالات متحده آمریکا از طریق واسطه‌ها رد و بدل می‌شوند. طرف‌هایی نشان می‌دهند که می‌خواهند به ایران و آمریکا کمک کنند. به طور کلی ما برای شروع گفت‌و‌گو‌ها آماده هستیم همان طور که در ابتدا هم اشاره کردم. موضوعات از قبل مشخص شده‌اند، اما برای دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا زمان مشخصی درنظر گرفته نشده است.

پس ایران مشکلی برای از سرگیری مذاکرات ندارد؟

من توضیح دادم که ما آماده گفت‌و‌گو هستیم، اما در صورتی که طرف مقابل هم این آمادگی و علاقه برای مشارکت در یک گفت و گوی صادقانه را داشته باشد نه اینکه وارد اتاق مذاکره بشود و تلاش به دیکته کردن خواسته‌های خود نماید.

آمریکا درخواست ایران مبنی بر پرداخت غرامت در خصوص حمله به تأسیسات هسته‌ای را رد کرده است؛ آیا هنوز ادامه گفت‌و‌گو‌ها با آمریکا امکان پذیر است؟

ابتداً باید این واقعیت را بفهمیم که ما بدون هیچ دلیلی مورد حمله قرار گرفتیم. همان طور که گفتم آنها باید توضیح بدهند که چرا تصمیم گرفتند علیه ما متوسل به زور شوند؟ و دوم اینکه ما در نتیجه این حملات رنج کشیدیم. مردم ما رنج کشیدند. دانشمندان و فرماندهان ما به شهادت رسیدند. در اثر حملات نظامی اسرائیل و آمریکا خساراتی به ایران وارد شد. این واقعیت را فراموش نکنید که تأسیسات اتمی طبق قوانین بین‌المللی محافظت شده به حساب می‌آیند؛ بنابراین آنها به مکان‌های امن حمله کردند که نباید مورد حمله قرار بگیرند. آنها به تأسیسات ما آسیب وارد کردند و این آسیب‌ها جدی بودند و ما حق داریم که درخواست غرامت بکنیم، اما نکته این است که آقای عراقچی از غرامت به عنوان پیش شرط برای مذاکرات سخن نگفتند و این بسیار مهم است. موضوعات مرتبط با غرامت در زمان مذاکره مطرح خواهد شد و ما معتقدیم از حقوق لازم برای درخواست غرامت برخورداریم، چون این حمله غیرقانونی، بر ضد قوانین حقوق بین‌الملل و علیه تمام قواعد روابط بین‌الملل بود. پس همان طور که گفتم تمامی حقوق برای ما جهت درخواست غرامت وجود دارد، اما این یک پیش شرط برای از سرگیری مذاکره نیست.

اگر قرار بود مذاکرات با آمریکا از سرگرفته شود آیا ایران حاضر به امتیاز دادن بود؟

ما معتقدیم نیازی نیست ما امتیاز بدهیم. در واقع ما در جریان حمله قربانی بودیم و آنها متهم بودند. کسانی که حمله کردند متهم هستند. اما ما یک موضع مشخص در مورد موضوع هسته‌ای داریم. ما معتقدیم که می‌توانیم محدودیت‌هایی را در برنامه هسته‌ای خود بپذیریم و در مقابل تحریم‌ها باید برداشته شود و این یک توافق خوب و منصفانه است که می‌تواند بین طرفین امضا شود. در واقع این یک شرایط برد-برد می‌تواند باشد که طی آن ایران یکسری محدودیت‌های خاص را در خصوص برنامه هسته‌ای خود برای یک محدوده زمانی مشخص می‌پذیرد و در عوض تحریم‌های آن برداشته می‌شود. اما نکته مهم در اینجا، غنی‌سازی در ایران است. غنی‌سازی یک الزام است و تحت هیچ شرایطی غنی‌سازی در ایران قابل چشم‌پوشی نیست. این یک عنصر مهم برنامه ما است، اما می‌توانیم در خصوص ظرفیت و سطح غنی‌سازی، انعطاف به خرج دهیم. غنی‌سازی صفر قابل طرح نیست. ما تحت هیچ شرایطی نمی‌توانیم غنی‌سازی صفر را بپذیریم، چون ما باید به خود متکی باشیم. یک تاریچه پشت برنامه هسته‌ای ما وجود دارد. ما در گذشته از داشتن مواد هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز بی‌بهره بودیم لذا به همین خاطر غنی‌سازی انجام دادیم. غنی‌سازی یک ضرورت برای ایران است، چون ما تنها نمی‌توانیم به وعده‌ها تکیه کنیم که تا این لحظه ثابت شده است که توخالی بوده‌اند و در عمل آنها نمی‌توانند به ما ضمانتی بدهند که ایران بتواند مواد هسته‌ای برای مقاصد صلح آمیز داشته باشد. به همین خاطر ما اصرار داریم که باید غنی‌سازی در داخل قلمرو ایران داشته باشیم.

در صورتی که اسرائیل و آمریکا عزم حمله مجدد به ایران در صورت شروع دوباره برنامه هسته‌ای در ایران را داشته باشند؛ در آن صورت ارزیابی شما چیست؟

این نشان دهنده این است که آنها هیچ احترامی برای حقوق بشر قائل نیستند. آمریکا عضو دائم شورای امنیت است. وقتی یک عضو دائم شورای امنیت که همچنین عضو ان پی تی هم می‌باشد به تأسیسات هسته‌ای حفاظت شده حمله کند؛ بدین معنی است که آنها تنها دارند به تنش‌ها در سراسر جهان دامن می‌زنند. با این وجود حملات اخیر علیه ما این واقعیت را تقویت کرد که توانایی دفاع از خودمان را داریم و می‌توانیم به مردم خود تکیه کنیم. ما خواستار تشدید تنش نیستیم، اما همزمان حق دفاع از خودمان را داریم. این دقیقاً همان کاری است که ما انجام دادیم و این کار را چنانچه به حمله دیگری علیه ایران متوسل شوند مجدداً انجام می‌دهیم. به نظر من آنها قبل از تصمیم به حمله دوباره به ایران باید ارزیابی مجددی انجام دهند.

اگر طرف مقابل موضع خود را در صورت شروع مجدد مذاکرات هسته‌ای تغییر ندهد چه رخ خواهد داد. شما چه فکر می‌کنید؟

همان طور که گفتم اگر آنها اصرار بر غنی‌سازی صفر داشته باشند، معامله‌ای نخواهیم داشت. این بسیار شفاف است. ما معتقدیم این امر همیشه برای آنها شفاف بوده است. ما این را در گفت‌و‌گو‌های خصوصی و موضع‌گیری‌های عمومی گفته‌ایم که اگر آنها بر غنی‌سازی صفر تأکید کنند معامله‌ای در کار نخواهد بود. اما اگر بخواهند معامله‌ای داشته باشندباید واقعیت‌های میدانی را درک کنند. ایران توانایی غنی-سازی برای اهداف صلح آمیز را دارد و می‌توانیم به همه اطمینان بدهیم که برنامه اتمی ما صلح آمیز باقی خواهد ماند. به همه اطمینان می‌دهیم که ایران هیچ گاه به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد رفت و آماده همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سایر کشور‌ها هستیم تا نشان دهیم که برنامه هسته‌ای ما صلح آمیز است و هیچ گاه به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهیم رفت.

شما در مورد محدود کردن غنی‌سازی صحبت کردید. این مقدار تا چه حدی خواهد بود؟ می‌توانید به جزئیات آن اشاره کنید؟

در مورد این مسئله باید در میز مذاکره صحبت کرد و من در مورد موضع ایران در مورد محدودیت‌ها در مصاحبه نمی‌توانم به شما توضیح بدهم. ما آماده شروع مذکرات جدی هستیم. در مورد محدودیت‌هایی که ما می‌توانیم برای برنامه هسته‌ای خود بپذیریم طرف مقابل باید آمادگی مشارکت در برداشتن تحریم‌ها را داشته باشد. این یک فرایند بده و بستان است. ما می‌توانیم متعهد شویم که جدیت داریم و خواهان مشارکت واقعی هستیم، اما باید مطمئن شویم که طرف مقابل نیز همچنین خواهان مشارکت جدی و نیز مذاکرات واقعی می‌باشد.

آیا فکر می‌کنید ایران و ژاپن می‌توانند در مورد موضوعات ایمنی با یکدیگر همکاری کنند؟

ما روابط خوبی با ژاپن داریم و همیشه این گونه بوده است. اگرچه در مورد پاره‌ای از موضوعات با این کشور اختلاف نظر داریم. برای مثال ما از موضع ژاپن در خصوص حملات اخیر علیه ایران خرسند نبودیم. در ابتدا موضع آنها خوب بود، اما بعداً موضع خود را تغییر دادند. موضعی که آنها در همراهی با جی-۷ گرفتند به نظر ما خوب و منصفانه نبود، اما ما همیشه رابطه خوبی با ژاپن داشته‌ایم و در موضوعات مختلف با هم همکاری می‌کنیم و در مورد موضوع امنیت هسته‌ای و سایر موضوعات نیز حاضر به مشارکت با ژاپن هستیم.

آیا ژاپن می‌تواند در خصوص گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای بین ایران و آمریکا میانجی‌گری نماید؟

این یک واقعیت است که ایران رابطه خوبی با ژاپن دارد و این کشور هم آشکارا رابطه خوبی با آمریکا دارد، اما موضوع میانجی‌گری ژاپن در مذاکرات ایران و آمریکا تاکنون در گفت‌و‌گو‌های ما با ژاپن مطرح نشده است.

آیا از ژاپن برای میانجی‌گری درخواست کرده‌اید؟

نه تاکنون از دوستان ژاپنی خود برای میانجی‌گری درخواست نکرده‌ایم، اما ما در رابطه نزدیکی با دوستان ژاپنی خود هم در ایران و هم در توکیو هستیم. سفیر ما در ژاپن ارتباط مستمری با مقامات ژاپنی دارد و سفیر ژاپن در ایران نیز به همین ترتیب. ما ملاقات‌های متعددی با سفیر ژاپن در تهران داریم و او در مورد شرایط فعلی و مذاکرات اطلاع دارد؛ بنابراین ما ارتباط نزدیکی با طرف ژاپنی داریم، اما هنوز از دوستان ژاپنی خود برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا درخواست نکرده‌ایم.
در خصوص گفت‌و‌گو‌ها با سه کشور اروپایی، آنها در نظر دارند مکانیزم ماشه را فعال کنند، اما ایران می‌گوید این سه کشور این حق را ندارند. آیا می‌توانید در خصوص اختلاف اصلی به وجود آمده میان ایران و سه کشور اروپایی توضیح دهید؟
‌
می‌دانید ما یک موضع روشن و شفاف در مورد مکانیزم ماشه داریم. به اعتقاد ما سه کشور اروپایی نمی‌توانند مکانیزم ماشه را فعال کنند، چون آنها تعهدات خود در برجام را نقض کرده‌اند. در نامه دکتر عراقچی وزیر امور خارجه به دبیر کل و همچنین رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایشان به صراحت در خصوص عدم صلاحیت سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیزم ماشه توضیح داده‌اند و نمونه‌هایی از موارد عدم اجرای تعهدات بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ توسط سه کشور اروپایی طی چند سال گذشته را برشمرده‌اند. بویژه در دوران تجاوز اسرائیل به ایران، آنها از غنی‌سازی صفر حمایت کرده‌اند که غنی‌سازی صفر به طور کلی در تناقض با برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است؛ بنابراین به همین دلایل ما معتقدیم که آنها در جایگاهی قرار ندارند که بخواهند مکانیزم ماشه را فعال کنند. همچنین در ملاقات چندی قبل در استانبول هم همین صحبت را با آنها داشتیم که شما صلاحیت و حق سیاسی و اخلاقی برای فعال کردن مکانیزم ماشه را ندارید؛ بنابراین این موضع ما است و ما معتقدیم که آنها نباید سراغ مکانیزم ماشه بروند و به همین دلیل ما با سایر اعضای جامعه بین‌الملل از جمله اعضای شورای امنیت در مورد این موضوع در تماس هستیم.

برخی از رسانه‌ها می‌گویند که سه کشور اروپایی خواسته‌اند در مورد مسائل موشکی صحبت کنند آیا این درست است؟

ما گاهی اوقات دیده‌ایم که بعضی از آنها خواسته‌اند در مورد مسائل موشکی صحبت کنند و ما به وضوح و نیز در گفت‌و‌گو‌های رو در رو به آنها گفته‌ایم که ما نمی‌توانیم در خصوص توانمندی موشکی خود مسامحه داشته باشیم. موضوعات موشکی در گفت‌و‌گو‌های میان ایران و آمریکا و همچنین گفت‌و‌گو‌های ایران و سه کشور اروپایی جایگاهی ندارد؛ بنابراین ما هیچ نوع ارجاعی به توانمندی‌های موشکی خود طی گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای را نمی‌پذیریم.

آیا این درست است که سه کشور اروپایی پایان ماه آگوست را بعنوان ضرب العجلی برای رسیدن به یک توافق اعلام کرده‌اند؟

این مهلتی است که آنها از سمت خودشان اعلام کرده‌اند و ما این تاریخ را به رسمیت نمی‌شناسیم. وقتی دیدار‌های خود با آنها را در استانبول به اتمام رساندیم هر دو طرف به این نتیجه رسیدند که اگر نیاز باشد دو طرف یکدیگر را ببینند. زمان مشخصی برای دیدار آتی تعیین نگردید که در آگوست و یا سپتامبر باشد. مهلت زمانی که آنها برای خود اعلام کردند چیزی نیست که از سوی ایران مورد اعتنا باشد.

پس هیچ برنامه‌ای برای دیدار با سه کشور اروپایی در این ماه مشخص نشده است؟

هیچ برنامه‌ای مشخص نشده است. اما اگر ملاقاتی باشد و هر دو طرف به این نتیجه برسند که یک دیدار مجدد می‌تواند خوب باشد بنابراین آن را بررسی خواهیم کرد.

آیا ایجاد دسترسی برای تیم‌های فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از تأسیسات ایران در میان شرط‌های سه کشور اروپایی است؟ آیا این می‌تواند ورای تدابیر حفاظتی و برجام باشد؟

ما هفته آینده پذیرای معاون دبیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران هستیم. در طول فرایند مذاکره موضوع این خواهد بود که امکان ایجاد توافق بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص نحوه همکاری با آژانس در آینده را بررسی کنیم. همان طور که می‌دانید تأسیسات اتمی ایران محافظت شده هستند که متأسفانه از سوی اسرائیل و آمریکا مورد حمله قرار گرفتند. این اولین بار در تاریخ است که تأسیسات محافظت شده مورد حمله قرار می‌گیرند. باید با آژانس بر سر ایجاد شروط مشخص جهت همکاری میان ایران و این نهاد مذاکره کنیم چرا که تأسیسات هسته‌ای ما مورد حمله قرار گرفته‌اند. بازدید از این مکان‌ها راحت نیست و دیدار هفته آینده با هدف بازرسی انجام نخواهد شد. بلکه با هدف ایجاد شرایط مشخص برای همکاری‌های آینده خواهد بود. باید هر اقدام لازم برای امنیت و حفاظت از بازرسان و کسانی که آنها را همراهی می‌کنند انجام شود، چون مکان‌های هدف قرار گرفته ساختمان‌های عادی نبودند و مکان‌های خطرناکی هستند و شاید مواد منفجر نشده‌ای همچنان در آنجا باشد. شاید هنوز همچنان رادیواکتیو در آنجا باشد؛ بنابراین نیاز است که با نمایندگان آژانس بر سر انجام اقدامات احتیاطی جهت یک بازدید امن و حفاظت شده در آینده صحبت کنیم.