به نقل از تجارت نیوز، سد کرج یا سد امیرکبیر که به عنوان یکی از مهم ترین منابع تامین آب شرب و کشاورزی استان البرز و تهران شناخته می شود، این روزها با بحرانی جدی مواجه است.

بر اساس گزارش های رسمی و مشاهدات میدانی سطح آب مخزن این سد پایین تر از تراز نرمال قرار دارد؛ این یعنی حجم ذخیره آبی که باید در پشت سد وجود داشته باشد به شدت کاهش یافته و بخش عمده ای از ظرفیت مخزن خالی مانده است. این افت قابل توجه در تراز آب، نه تنها نشانه ای از تشدید بحران آبی منطقه است، بلکه پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی گسترده ای را نیز به همراه دارد.

در 4 مرداد ماه سال جاری، محمدعلی معلم، مدیر سد امیرکبیر کرج، در جمع خبرنگاران درباره وضعیت این سد گفت: ارتفاع آب این سد بیش از 40 متر از تراز نرمال پایین تر است.

افت 40 متری تراز آب نشان می دهد که ورودی سد در سال های اخیر به شدت کاهش یافته است. کاهش بارندگی، افزایش دما و تبخیر و برداشت های بی رویه از منابع بالادست، همگی در این روند نقش داشته اند. در چنین شرایطی، مدیریت سد برای حفظ ذخایر آبی ناچار است رهاسازی آب به پایین دست را به حداقل می رساند. همین سیاست باعث شده که در پایین دست سد کرج، رودخانه به طور تقریبی خشک شود و تنها جریان های باریک و پراکنده ای از آب در بستر پهن و پر از رسوب آن باقی بماند؛ تصویری که به وضوح در عکس زیر مشاهده می شود.

خشکی پایین دست، ضمن این که اکوسیستم رودخانه را با خطر نابودی مواجه می کند، باعث ته نشینی رسوبات و تغییر شکل بستر می شود، طوری که مسیر رودخانه به چند شاخه کم عمق و ناپایدار تقسیم می شود. این وضعیت نه تنها تنوع زیستی منطقه را تهدید می کند، بلکه کیفیت آب باقی مانده را نیز کاهش می دهد.

مشکل به پایین دست سد محدود نمی شود. بالادست سد، یعنی همان مخزن اصلی، نیز با بحران جدی روبه روست. افت 40 متری تراز نرمال مخزن به این معناست که حتی پشت سد نیز خبری از یک دریاچه پرآب و سرزنده نیست. سواحل خشکی که پیش تر زیر آب بوده اند، اکنون نمایان شده اند و نشانه ای واضح از فشار بی سابقه بر منابع آبی هستند. این کاهش حجم ذخیره به معنای کاهش توانایی سد در تامین نیازهای شرب، کشاورزی و صنعتی در ماه ها و حتی سال های آینده است.

هم اکنون درصد پرشدگی سد امیرکبیر کرج تنها 36 درصد است. همچنین بررسی وضعیت پرشدگی سدهای کشور در مرداد نشان می دهد که درصد پرشدگی سدها به 44 درصد رسیده است. با توجه به موارد بیان شده باید گفت آب های سطحی در وضعیت اسفناکی قرار دارند.

باید گفت عوامل متعددی این شرایط را رقم زده اند. خشکسالی های پی درپی، تغییر الگوهای بارش، برداشت بیش از حد از منابع بالادست، افزایش مصرف آب و نبود مدیریت صحیح منابع آبی در بخش های مختلف منجر به کاهش درصد پرشدگی سدهای کشور شده است. تغییر اقلیم نیز با افزایش دمای متوسط سالانه، نرخ تبخیر از سطح مخزن را بالا برده و فشار مضاعفی بر منابع وارد کرده و مدیریت نادرست این چرخه بحران را تشدید کرده است.

در نهایت، کاهش 40 متری تراز نرمال سد کرج زنگ خطری جدی برای استان های تهران و البرز است. اگر ورودی آب به مخزن بهبود پیدا نکند، نه تنها پایین دست همچنان خشک می ماند، بلکه خطر خالی شدن بخش های بیشتری از مخزن و از دست رفتن کارکرد حیاتی سد در تامین آب شرب و کشاورزی بسیار محتمل است. این بحران پیش از آنکه وضعیت به نقطه ای بازگشت ناپذیر برسد، نیازمند اقدام فوری و برنامه ریزی دقیق مسئولان است.