در روزهای اخیر موجی از گمانه‌زنی‌ها در محافل سیاسی و رسانه‌ای درباره احتمال رویارویی تازه میان ایران و اسراییل شکل گرفته است. ماجرا از جایی آغاز شد که رسانه‌ی خصوصی Terror Alarm خبر داد: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را در نقض تعهدات مرتبط با عدم اشاعه هسته‌ای مقصر شناخته است؛ اتفاقی که در دو دهه گذشته بی‌سابقه بوده است.

تحلیلگران بر این باورند که این تصمیم می‌تواند بهانه‌ای تازه برای بازگشت تحریم‌ها و حتی حمله احتمالی اسراییل به تأسیسات هسته‌ای ایران فراهم کند. در این میان، بحث مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) دوباره به یکی از محوری‌ترین موضوعات سیاست خارجی بدل شده است.

مکانیسم ماشه که در برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت تعریف شده، ابزاری است که به هر عضو توافق اجازه می‌دهد در صورت ادعای «نقض اساسی تعهدات»، روند بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فعال کند. این فرایند حدود 30 روز طول می‌کشد و مهم‌تر آنکه هیچ کشوری—even اعضای دارای حق وتو مانند روسیه و چین—نمی‌توانند جلوی آن را بگیرند.

اما پرسش کلیدی این است: چه کسی حق فعال‌سازی دارد؟ پس از خروج آمریکا از برجام در سال 2018، ایران، روسیه، چین و حتی برخی کشورهای اروپایی معتقدند واشنگتن جایگاه حقوقی خود را از دست داده است. با این حال، آمریکا همچنان مدعی است چون در تصویب قطعنامه 2231 نقش داشته، اختیار استفاده از مکانیسم ماشه را دارد. این اختلاف نظر حقوقی، فضای مبهمی را در شورای امنیت ایجاد کرده است.

به گفته شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه، هرچند روسیه و چین مخالف فعال‌سازی مکانیسم ماشه هستند، اما این روند به گونه‌ای طراحی شده که مخالفت آنها مانع اجرای آن نخواهد شد. این یعنی اگر اروپایی‌ها یا آمریکا چنین مسیری را آغاز کنند، در نهایت تحریم‌ها بازمی‌گردد و فضای امنیتی علیه ایران تشدید خواهد شد.

در این شرایط، تحلیلگران معتقدند فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند راه را برای اقدامات نظامی اسراییل هموار کند. آیا این تصمیم در نهایت به «حمله دوم» اسراییل به ایران منجر می‌شود؟ پاسخ هنوز روشن نیست، اما نشانه‌ها حکایت از آن دارند که خاورمیانه بار دیگر بر لبه یک بحران امنیتی تازه ایستاده است.

منبع خبری: اقتصادآنلاین