حمید رضا اسکندری- تحولات اخیر در عرصه سیاست خارجی و احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه باعث افزایش نگرانی ها در فضای اقتصادی کشور شده است. تجربه نشان داده است که در چنین شرایطی، بیش از آنکه فشار واقعی بر بازار ارز وارد شود، این انتظارات و آثار روانی است که نوسانات شدید و بی ثباتی ایجاد می کند. از همین رو، بانک مرکزی به عنوان نهاد محوری سیاست پولی و ارزی کشور، نقشی تعیین کننده در مدیریت اوضاع دارد. در ادامه به مجموعه ای از اقدامات کلیدی اشاره می شود که می تواند ضمن مهار نوسانات بازار ارز، اعتماد فعالان اقتصادی و جامعه را حفظ نماید.

1. پایش مستمر بازار ارز

بانک مرکزی باید با ایجاد سامانه های دقیق رصد، روزانه داده های مربوط به بازار اسکناس، حواله و معاملات عمده ارزی را جمع آوری و تحلیل کند. شناسایی به موقع نوسانات غیرعادی، امکان مداخله پیشگیرانه را فراهم می آورد و مانع از تبدیل نوسانات مقطعی به بحران ساختاری می شود.

2. تثبیت هوشمند نرخ ارز از طریق مداخله هدفمند

ورود گسترده و بدون برنامه بانک مرکزی به بازار ارز، همواره پرهزینه و ناکارآمد بوده است. در شرایط کنونی، سیاست مطلوب، مداخلات محدود، هدفمند و نقطه ای است. به عنوان مثال، در مواقع جهش ناگهانی نرخ، بانک مرکزی می تواند با عرضه محدود ارز فشار را تعدیل کند و در زمان مازاد، با خرید ارز از افت شدید ریال جلوگیری نماید.

3. شفافیت و ارتباط مؤثر با فعالان اقتصادی و افکار عمومی

یکی از مهم ترین عوامل شکل گیری التهاب در بازار ارز، نبود اطلاعات روشن و رسمی است. بانک مرکزی باید به طور مستمر و به موقع با صادرکنندگان، واردکنندگان، فعالان اقتصادی و رسانه ها در ارتباط باشد. اطلاع رسانی شفاف باعث می شود جو روانی منفی و شایعات کاهش یافته و رفتار هیجانی بازار محدود گردد.

4. تقویت ذخایر ارزی و مدیریت نقدینگی

بانک مرکزی لازم است دسترسی بنگاه ها و صادرکنندگان به ارز مورد نیاز برای واردات و صادرات را تسهیل کند. همزمان باید مدیریت نقدینگی در داخل کشور به گونه ای صورت گیرد که از افزایش فشار تورمی جلوگیری شود. این دو اقدام به موازات هم، می توانند ثبات نسبی در اقتصاد ایجاد کنند.

5. همکاری با دیپلماسی اقتصادی

در شرایطی که فشارهای بین المللی و تهدیدهای سیاسی بر اقتصاد سایه افکنده، هماهنگی بانک مرکزی با وزارت امور خارجه و نهادهای مرتبط از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از روابط اقتصادی و مالی بین المللی می تواند بخشی از آثار روانی تحریم ها را کاهش داده و اعتماد فعالان اقتصادی را حفظ نماید.

6. بهره گیری از ابزارهای مالی نوین

بانک مرکزی می تواند با استفاده از ابزارهایی مانند بازار امتیاز صادراتی، اوراق ارزی و قراردادهای پیش فروش ارز، مدیریت جریان نقدینگی را به شکلی نوین و کارآمد انجام دهد. این ابزارها علاوه بر افزایش شفافیت در معاملات ارزی، امکان پوشش ریسک برای فعالان اقتصادی را نیز فراهم می سازد.

⸻

جمع بندی

مدیریت بازار ارز در شرایط حساس کنونی، نیازمند ترکیبی از اقدامات فنی و ارتباطی است. بانک مرکزی نه تنها باید با ابزارهای کلاسیک پولی و ارزی، تعادل بازار را حفظ کند، بلکه با مدیریت انتظارات و کاهش آثار روانی، از بروز بحران جلوگیری نماید. تحقق این هدف، در گروی سیاست های منسجم، شفاف، هوشمند و هماهنگ با سایر نهادهای اقتصادی و سیاسی کشور خواهد بود