به نقل از همشهری آنلاین پروانه بندپی: یک پژوهش تازه نشان می دهد که پیروی دقیق از "رژیم غذایی مدیترانه ای" می تواند خطر ابتلا به زوال عقل را دست کم 35 درصد در افرادی که دو نسخه از ژن APOE4 دارند ــ ژنی که مهم ترین عامل خطر آلزایمر محسوب می شود ــ کاهش دهد.

در این مطالعه که گزارش آن در بخش سلامت وب سایت CNN - یکی از معتبرترین منابع خبری بین المللی - منتشر شده است، محققین 5700 نفر را طی 34 سال دنبال کردند و دریافتند کسانی که رژیم مدیترانه ای پایه را دنبال می کردند، همه خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دادند. محققان این مطالعه می گویند: پیروی از این رژیم باعث شد که احتمال ابتلا به زوال عقل در افراد دارای دو نسخه APOE4 حدود 35 درصد کاهش یابد و هرچه پایبندی به رژیم بیشتر بود، خطر باز هم کمتر شد.

اما ژن APOE چیست و چه وظیفه ای در مغز دارد؟ این ژن مسئول جابه جایی چربی ها و کلسترول ها در خون و مغز است و سه نوع اصلی دارد؛ APOE2، APOE3 و APOE4. هر فرد از هر پدر و مادرش یک نسخه از ژن APOE را به ارث می برد و این ژن ها می توانند ترکیب های مختلفی در مغز فرد داشته باشند. مثلا APOE3 + APOE3 رایج ترین حالت و کم خطر است و APOE4 + APOE4 بالاترین خطر برای آلزایمر محسوب می شود. همان ژنی که به آن گفته می شود؛ دو نسخه. پس وقتی گفته می شود افراد دارای دو نسخه APOE4 ، یعنی آن فرد هم از پدر و هم از مادرش ژن APOE4 را به ارث برده و در نتیجه، از نظر ژنتیکی در بالاترین رده خطر ابتلا به آلزایمر قرار می گیرد.

همان طور که گفته شد، ژن APOE مسئول جابه جایی چربی ها و کلسترول ها در خون و مغز است و نوع APOE4 این عملکرد را ضعیف تر می کند و باعث می شود که مغز سخت تر چربی ها را مدیریت کند، التهاب مغز بیشتر شود و تجمع پروتیین های سمی در مغز شکل گیرد که منجر به آلزایمر می شود.

محققان می گویند درست است که هر فرد از پدر و مادر یک نسخه از ژن APOE را به ارث می برد و بنابراین کسی که دو نسخه APOE4 دارد، از نظر ژنتیکی در بالاترین رده خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارد. اما ژن ها سرنوشت قطعی ما را تعیین نمی کنند و این سبک زندگی، رژیم غذایی، ورزش، خواب و مدیریت استرس است که می تواند این خطر را کاهش دهد.

اما رژیم مدیترانه ای که این همه سال اسم آن را می شنویم، چیست و چطور عمل می کند که به تنهایی و تا این حد در کاهش خطر آلزایمر نقش دارد؟ موضوع این است که رژیم مدیترانه ای بر مصرف میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و روغن زیتون تاکید دارد. این رژیم براساس غذاهای سنتی است که مردم کشورهای حاشیه دریای مدیترانه ازجمله فرانسه، اسپانیا، یونان و ایتالیا مصرف می کنند. به همین دلیل به ان مدیترانه ای می گویند.

به گفته کارشناسان، در افراد دارای APOE4، متابولیسم بسیار به کیفیت مواد غذایی حساس است. غذای ناسالم باعث آسیب سریع تر می شود، اما رژیم مدیترانه ای واکنش مثبت بدن را به همراه دارد و فرآیندهای حیاتی مانند هضم، تولید انرژی و بازسازی بافت مغز را بهبود می بخشد. محققان مطالعه یادشده هم می گویند: بهبود عملکرد متابولیکی در افراد دارای APOE4 از طریق رژیم غذایی می تواند دلیل یا دست کم بخشی از توضیح کاهش چشمگیر خطر زوال عقل در مطالعه ما باشد. و البته به مطالعات بیشتری نیاز است.

درحالی که ژنتیک، عامل حدود 15 درصد ابتلا به آلزایمر شناخته می شود اما متخصصان می گویند در صورت اصلاح سبک زندگی، می توانید ژن را تا حد زیادی شکست دهید.

دکتر ریچارد آیزاکسون، عصب شناس و مدیر تحقیقات در مؤسسه بیماری های تحلیل برنده عصبی در فلوریدا که در این پژوهش دخیل هم نبود، این یافته را انقلابی دانسته و گفته است: ژن ها الزاماً سرنوشت انسان نیستند. اگر خطر زوال عقل در پرریسک ترین گروه فقط با پیروی از یک رژیم خاص 35 درصد کاهش یابد، تصور کنید با اصلاح ده ها عامل خطرِ قابل تغییر مثل ورزش، خواب و کاهش استرس چه میزان بیشتر می توانیم از ابتلا به این دمانس پیشگیری کنیم.

او همچنین گفته که امیدوارم این نتیجه، باور فعلی را تغییر دهد که داشتن دو نسخه APOE4 معادل قطعی ابتلا به آلزایمر است.

البته مطالعات قبلی هم ارتباط رژیم های مدیترانه ای با کاهش خطر زوال عقل را تایید کرده بودند. مثلا مطالعه ای در بریتانیا روی بیش از 60 هزار نفر نشان داد که پایبندی کامل به رژیم مدیترانه ای تا 23 درصد خطر زوال عقل را کاهش می دهد. مطالعه دیگری نشان داد کسانی که از رژیم های بر پایه گیاه مدیترانه ای پیروی کردند، 40 درصد کمتر علائم شاخص آلزایمر داشتند. متخصصان تأکید می کنند که حتی اضافه کردنِ تنها یک گروه غذایی توصیه شده مثل سبزیجات یا میوه ها می تواند تجمع پروتیین آمیلویید در مغز را کاهش دهد و آن را به سطحی نزدیک به وضعیت مغز فردی 4 سال جوان تر برساند.

پژوهش منتشرشده در سرویس سلامت سایت CNN بر روی زنان و مردان 55 تا 75 ساله انجام شد که بخشی از مطالعه سلامت پرستاران (آغاز 1976) و مطالعه پیگیری متخصصان سلامت (آغاز 1986) بودند. داده های رژیم غذایی، DNA، خون، ادرار، مدفوع و نمونه های بافتی این افراد تاکنون منجر به کشفیات مهمی مثل خطر چربی های ترانس، ارتباط چاقی با سرطان پستان و نقش سیگار در بیماری های قلبی شده است.

رژیم غذایی مدیترانه ای نه تنها قابل توجه متخصصان تغذیه است، بلکه فواید آن باعث شده که متخصصان سایر رشته ها نیز روی آن تمرکز کنند. زهرا امیراولاد، متخصص تغذیه و رژیم درمانی درباره این رژیم به همشهری آنلاین می گوید: رژیم مدیترانه ای، یکی از سالم ترین الگوهای تغذیه ای جهان شناخته می شود و فواید متعددی برای سلامت قلب، مغز و کل بدن دارد. این رژیم بر پایه مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، حبوبات، مغزها و ماهی های چرب است و مصرف گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده و شکر در آن محدود است.

امیراولاد اضافه می کند: روغن زیتون به عنوان منبع اصلی چربی سالم، التهاب بدن را کاهش می دهد و آنتی اکسیدان های موجود در میوه ها و سبزیجات از سلول ها در برابر آسیب های اکسیداتیو محافظت می کنند.

به گفته این کارشناس تغذیه، تحقیقات نشان داده اند که پیروی از رژیم مدیترانه ای خطر ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت نوع 2، زوال عقل و حتی برخی سرطان ها را کاهش می دهد. همچنین این رژیم انرژی پایدار، کنترل وزن و بهبود عملکرد مغز و حافظه را تسهیل می کند.

کارشناسان تاکید دارند که رعایت رژیم مدیترانه ای نه تنها یک سبک تغذیه سالم است، بلکه سرمایه گذاری بلندمدت روی سلامت و کیفیت زندگی محسوب می شود.