به نقل از دنیای اقتصاد هزینه مسکن به عنوان بزرگ ترین بخش سبد هزینه ای خانوار می تواند با کمترین تغییرات، معیشت یک خانواده مستأجر را به چالش بکشد. به ویژه در تهران و کلانشهرها که سهم این بخش از هزینه خانوار به بالای 50 درصد و گاه تا 70 درصد هزینه خانوار رسیده، تورم اجاره بها یک عامل ویرانگر به حساب می آید.

آمارهای رسمی نشان می دهد که در سنوات مختلف و به ویژه در دوره اخیر جهش قیمت مسکن یعنی از سال 1397 به بعد، رشد قیمت اجاره غالبا بالاتر از رشد تورم مصرف کننده بوده و این بخش از هزینه با شتاب بیشتری رشد کرده است.

کاهش شیب تورم اجاره

میانگین رشد تورم اجاره شهری در مردادماه امسال نسبت به سال قبل 34.6 درصد بوده که 8 واحد درصد کمتر از دوره مشابه (مرداد1403 نسبت به مرداد1402) است. همچنین این رقم در مقابل دوره های مشابه از آبان 1401 تاکنون پایین تر بوده و از این منظر گواهی بر کاهش شتاب رشد تورم در بازار اجاره محسوب می شود.

نکته قابل تأمل این است که از زمان همه گیری کرونا (سال 1399) تاکنون، همواره سقف افزایش مجاز اجاره بها در قراردادهای جدید یا تمدیدی در محدوده 25 درصد برای تهران و 20 درصد برای سایر نقاط شهری تصویب شده است.

بر این اساس، تورم بازار اجاره حتی بعد از فروکش کردن تب تورم در مرداد1404 همچنان 10 واحد درصد در بهترین وضعیت با نرخ مصوب دولت اختلاف دارد.

نکته دیگر اینکه کاهش تورم اجاره در تابستان امسال بعد از وقایع جنگ 12 روزه، کاهش نسبی تقاضا و همچنین مازاد عرضه واحدهای استیجاری بعد از خروج اتباع افغانستانی رخ داده و مستقیما ناشی از سیاستگذاری های حوزه مسکن استیجاری نبوده است.

اجاره بها در نقطه سربه سری با توان خانواده

گفت وگوی میدانی خبرنگار همشهری با مشاوران املاک شهر تهران حاکی از این است که در تابستان امسال، اغلب قراردادهای اجاره با سقف توان مالی خانوارهای متقاضی منعقد شده است نه قیمت پیشنهادی موجران. به بیانی دیگر، هزینه اجاره در بازار فعلی تا حد ممکن افزایش پیدا کرده و آنچه مانع افزایش بیش ازپیش آن شده، ناتوانی متقاضیان برای پرداخت مبالغ بالاتر بوده است.

بررسی اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد در مرداد، بیش از 77 درصد کالاهای خوراکی به عنوان بخش اساسی سبد مصرفی خانوار، رشد قیمتی بالای 30 درصد داشته اند و از میان 53 قلم کالای اساسی و پرمصرف خوراکی، قیمت 7 کالا نسبت به مرداد سال قبل بیش از دو برابر شده، قیمت 19 کالا افزایش بین 50 تا 100 درصدی داشته و قیمت 15 کالا رشد 30 تا 50 درصدی را تجربه کرده است.

بدیهی است که در این وضعیت، حداکثر توان خانوار به حفظ سبد حداقلی غذایی اختصاص پیدا کرده و برای هزینه مسکن قدرتی بیش از افزایش میانگین 34.6 درصدی اجاره بها نداشته است.

شکست خانه اولی ها در رینگ بازار اجاره

مشاوران املاک می گویند نابسامانی بازار اجاره، بیش از هر چیز به خانه اولی ها یعنی زوج های جوان آسیب زده است؛ چراکه آنها نه سرمایه قابل توجهی برای پرداخت رهن آپارتمان دارند و در کنار سایر هزینه های آغاز زندگی می توانند مبالغ بالایی به عنوان اجاره پرداخت کنند.

مسکن اجتماعی و اجاره داری حرفه ای با حمایت دولت، مدرن ترین تجربه ای است که در کشورهای مختلف برای حمایت از خانه اولی ها و اقشار کم درآمد کارآمد و در ایران نیز توجه به این موضوع ناگزیر است.

متأسفانه باوجود مطرح شدن ایده راه اندازی اجاره داری حرفه ای در سال 1398 و وعده و وعیدهای چندین ساله در این حوزه، همچنان اقدام عملی در این حوزه انجام نشده است. توجه به این مهم در شرایطی که نرم سنی کشور نیاز به تشکیل خانوارهای جدید را تأیید می کند، مسئولیتی است که اگر متولیان حوزه مسکن به آن توجه نکنند، تبعات بزرگ تری برای آتیه جامعه و کشور خواهد داشت.