در پایان مرداد 1404، گزارش‌هایی از حذف یارانه نقدی بیش از یک‌میلیون خانوار (حدود سه‌میلیون نفر)—عمدتاً از جامعه‌ی کارگری—منتشر شد. روایت رسمی می‌گوید حذف‌ها در امتداد پالایش دهک دهم بوده؛ اما گزارش‌های میدانی و کارگری ادعا می‌کنند بازتعریف شاخص‌های دهک‌بندی در «پایگاه رفاه ایرانیان» موجب سرریز برخی خانوارهای دهک نهم به دهک دهم و قطع یارانه شده است. این رخداد هم‌زمان با تورم بالای خوراکی‌ها و فشار هزینه‌های معیشت، حساسیت اجتماعی موضوع را دوچندان کرده است.

گستره‌ی اثر: حذف بیش از یک‌میلیون خانوار از یارانه‌های نقدی/کالابرگ، مستقیم بر سفره‌ی کارگران، بازنشستگان و مستمری‌بگیران اثر می‌گذارد.

فضای تورمی: طبق گزارش رسمی، تورم سالانه مرداد 1404 حدود 36.3٪ بوده و در خوراکی‌ها نرخ‌های بالای 42٪ نقطه‌به‌نقطه دیده می‌شود؛ حذف یارانه در چنین شرایطی تبعات معیشتی شدیدتری دارد. 

ابهام در سنجش دهک‌ها: دهک‌بندی از مسیر «پایگاه رفاه ایرانیان» انجام می‌شود. منتقدان می‌گویند تغییر وزن‌دهی به دارایی/درآمد می‌تواند خانوارهای کارگری با درآمدهای نوسانی را «پردرآمد» نشان دهد.

روایت رسمی: وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از حذف حدود سه‌میلیون نفر از دهک دهم خبر داده و ادامه‌ی پالایش را محتمل دانسته است. 

روایت میدانی/کارگری: گزارش‌های میدانی مهر و سایر رسانه‌ها می‌گویند بخش قابل‌توجهی از حذف‌شدگان کارگرند و برخی درآمدهای زیر ~20 تا 30 میلیون تومان دارند اما به‌عنوان دهک دهم شناسایی شده‌اند.

نکته: در اقتصاد ایران، نوسان درآمد، قراردادهای موقت و تفاوت پوشش بیمه/مزایا در صنوف کارگری باعث می‌شود تصویر «میانگین درآمد» خانوار با واقعیت هزینه‌ها همخوان نباشد؛ هر تغییر کوچک در الگوریتم دهک‌بندی می‌تواند پیامد اجتماعی بزرگ داشته باشد. (تحلیل بر مبنای داده‌های منابع فوق)

پایگاه رفاه ایرانیان زیر نظر وزارت تعاون است و داده‌ها را از ده‌ها منبع (مالیاتی، بانکی، خودرو/ملک، بیمه و …) تجمیع می‌کند. دسترسی عمومی برای مشاهده دهک و ثبت اعتراض از مسیر «سامانه حمایت» hemayat.mcls.gov.ir انجام می‌شود؛ خود «refahdb.mcls.gov.ir» پایگاه اطلاعاتی/پژوهشی است. 

به سامانه حمایت بروید: hemayat.mcls.gov.ir (ورود با «پنجره ملی خدمات هوشمند»).

در پروفایل سرپرست خانوار، دهک اعلامی را ببینید.

اگر به دهک‌بندی معترضید، از گزینه‌ی «ثبت درخواست بررسی/اعتراض» استفاده کنید و اسناد لازم (فیش حقوقی، اجاره‌نامه، مدارک پزشکی/هزینه‌ای و…) را بارگذاری نمایید.

راه‌های دسترسی/راهنماهای عمومی برای کاربران غیرحرفه‌ای نیز توسط پایگاه‌های آموزشی منتشر شده است. 

خبرنگار مهر گزارش داده که پیگیری‌های رسانه‌ای برای دریافت توضیح رسمی درباره‌ی شیوه‌ی جدید دهک‌بندی تا زمان انتشار گزارش بی‌پاسخ مانده است. در عین حال، فعالان کارگری از کوچک شدن سفره‌ی خانوار و فشار هزینه‌های ضروری (خوراک، درمان، مسکن) می‌گویند و حذف یارانه را نامتناسب با واقعیت تورمی می‌دانند. 

وزن‌دادن به دارایی‌های غیرنقد: داشتن خودروی خانوادگی قدیمی یا سهم اندک در ملکی ورثه‌ای ممکن است در «ثروت» لحاظ شود، درحالی‌که جریان نقدی خانوار کم است. (استنباط تحلیلی بر مبنای کارکرد سامانه و گزارش‌های میدانی) 

نادیده گرفتن نوسان شغلی/درآمدی کارگران: قراردادهای موقت/پاره‌وقت باعث می‌شود میانگین‌گیری سالانه تصویر نادرستی بدهد. 

هزینه‌های واقعی سبد معیشت: وقتی خوراکی‌ها بالای ~42٪ رشد نقطه‌به‌نقطه دارند، معیارهای «توان پرداخت» باید واقع‌گرایانه‌تر تنظیم شوند.

وضعیت دهک را چک کنید: hemayat.mcls.gov.ir → ورود → مشاهده دهک/اعضا.

اعتراض ثبت کنید: توضیح روشن + مدارک هزینه‌های ثابت (اجاره، درمان، شهریه، قسط).

توضیح درباره‌ی نوسان درآمد بدهید: اگر فصلی/پاره‌وقت کار می‌کنید، مدارک را پیوست کنید.

حساب‌های مشترک/سپرده‌های بلااستفاده را سامان دهید؛ بعضی شاخص‌ها به مانده حساب حساس‌اند.

پیگیری تلفنی/حضوری از ادارات کل تعاون، کار و رفاه استان؛ در صورت بی‌پاسخی، شکایت اداری ثبت کنید. (راهنمایی مبتنی بر رویه‌های اعلام‌شده در راهنماهای سامانه) 

چند گزارش میدانی می‌گویند افرادی با درآمد ماهانه زیر ~20–30 میلیون نیز حذف شده‌اند. این اختلاف معمولاً از یکی از موارد زیر می‌آید:

تجمیع داده‌های خانوار (درآمد همه‌ی اعضا + دارایی)

حسابرسی کارت‌به‌کارت/گردش حساب که «مصرف» را به‌جای «درآمد پایدار» به‌عنوان معیار برداشت می‌کند

درآمد غیرمستمر (کارمزدی/پاداشی) که تصویر سالانه را بالا می‌برد

دارایی‌های غیرمولد (سهم اندک از ملک یا وسیله‌ی نقلیه) که ارزش‌گذاری می‌شود. 

توصیه: در اعتراض، به‌صراحت نوسان درآمد، بدهی، اجاره‌نشینی، هزینه‌های درمان و… را مستند کنید تا تصویر «توان پرداخت» به واقعیت نزدیک شود. 

پس از هدفمندی و اصلاحات بعدی، دولت برای دهک‌های پایین و متوسط یارانه نقدی/کالابرگ (ارقام مرسوم ~300هزار تومان) پرداخت می‌کند و دهک دهم مشمول نیست. پالایش‌های اخیر با تاکید بر دهک دهم انجام شده است.

زمان قطعی اعلام نشده و به حجم پرونده‌ها وابسته است؛ اما ثبت اعتراض در سامانه حمایت مسیر رسمی و لازم است. پیگیری استانی می‌تواند فرایند را تسریع کند. 

چارچوب کلی (اتصال به ده‌ها پایگاه داده و محاسبات رفاهی) روشن است، اما وزن‌دهی جزیی شاخص‌ها به‌طور کامل عمومی نیست؛ همین موضوع محل انتقاد کارشناسان شده است.

تورم ساختاری و خوراکی‌ها: وقتی خوراکی‌ها بالای 42٪ رشد نقطه‌به‌نقطه دارند، حذف یارانه—even اگر در منطق پالایش باشد—برای گروه‌های مرزی (دهک 8 و 9) پرریسک است. 

درآمد حقیقی کارگران: رکود مزدی در قیاس با تورم، قدرت خرید واقعی را فرسایش داده؛ کاهش یارانه فشار مضاعف می‌آورد. (استنباط تحلیلی بر پایه گزارش‌های تورم) 

ناهمسانی اطلاعاتی: در اقتصاد غیرشفاف، برداشت سامانه از «توان مالی» همیشه با واقعیت زندگی روزمره منطبق نیست؛ به‌همین دلیل سازوکار اعتراض کارآمد اهمیت دارد.

این بخش تحلیلی است؛ اجرای آن در اختیار نهادهای سیاستگذار است.

شفاف‌سازی وزن شاخص‌ها در دهک‌بندی (در حدی که محرمانگی افراد حفظ شود).

کالیبراسیون ماهانه دهک‌ها برای مشاغل نوسانی (کارگری/پیمانی) تا جهش‌های کاذب رخ ندهد.

حذف اثر دارایی‌های غیرمولدِ بلااستفاده (ملک ورثه‌ای بدون نقدشوندگی) از شاخص «توان» یا اعمال وزن کمتر.

اولویت‌دهی به خوراک و درمان در کالابرگ برای خانوارهای کارگری حذف‌شده تا زمان تعیین تکلیف اعتراض.

سامانه پیگیری شفاف با SLA (زمان پاسخ استاندارد) برای اعتراض‌ها؛ انتشار گزارش ماهانه از نتایج. (تحلیل مبتنی بر شکاف‌های گزارش‌شده)

استعلام دهک/ثبت اعتراض: hemayat.mcls.gov.ir → ورود → مشاهده دهک/ثبت درخواست بررسی. 

آدرس پایگاه داده رفاهی (اطلاعات/پژوهش): refahdb.mcls.gov.ir (برای معرفی سامانه و محتواهای آموزشی/پژوهشی).

رصد اخبار دهک/یارانه: خبرهای رسمی وزیر کار و گزارش‌های میدانی درباره‌ی حذف/بازگشت. 

سنجش تورم و بودجه خانوار: گزارش‌های مرکز آمار برای درک فشار هزینه‌ها. 

حذف یارانه‌ی بخش بزرگی از خانوارها در مرداد 1404—با تمرکز اسمی بر دهک دهم—مسأله‌ای صرفاً فنی نیست؛ پیامدهای اجتماعی و معیشتی جدی دارد. در فضای تورمی، کوچک‌ترین خطای دهک‌بندی یا ابهام در روش محاسبه می‌تواند خانواری کارگری را به اشتباه «غیرمشمول» کند. راه عملی شهروندان، استعلام و اعتراض مستند از طریق سامانه حمایت و پیگیری تا حصول نتیجه است؛ و راه سیاستگذار، شفاف‌سازی معیارها، کالیبراسیون برای مشاغل نوسانی و تقویت پاسخگویی. 

مهر

اعتمادآنلاین

مرکز آمار/ایرنا و موج

راهنمای سامانه حمایت/دهک‌بندی