آرتروز که همیشه به عنوان "بیماری سالمندان" شناخته می شد، حالا به دلایلی مثل کم تحرکی، اضافه وزن و سبک زندگی نامناسب، جوانان کشور را هم درگیر کرده است. به خصوص ناحیه زانو را.

همشهری در خبری نوشت:آمارها می گویند شیوع آرتروز زانو در ایران بین 15.5 تا 20 درصد و عددی نگران کننده است؛ رقمی بالاتر از میانگین جهانی و هشداری جدی برای سلامت جامعه.

آرتروز یا همان ساییدگی مفاصل، یک بیماری خاموش و پیش رونده است که به تدریج غضروف مفاصل را تخریب می کند و باعث درد، سفتی و محدودیت حرکتی می شود. به گفته کارشناسان افزایش ساییدگی مفصل، صدمه دیدن غضروف، اضافه وزن، انحراف زانو و برخی عفونت ها می توانند آغازگر این بیماری باشند.

این عارضه می تواند هر مفصلی را درگیر کند، اما برخی مفاصل به دلیل تحمل وزن یا استفاده زیاد، بیشتر درگیر می شوند. مثل زانوها، لگن، ران ها، ستون فقرات (بخش پایین کمر)، مفاصل کوچک دست ها و انگشت ها به خصوص شست دست و انگشت بزرگ پا. گردن هم می تواند درگیر آرتروز شود اما میزان شیوع آن نسبت به مفاصل یادشده کمتر است.

شیوع آرتروز به خصوص آرتروز زانو در ایران آمار قابل توجهی دارد. گزارش ها شیوع آرتروز زانو در کشور را بین 15 تا 20 درصد اعلام کرده اند.

این آمار با توجه به جمعیت جوان کشورمان، هشداری جدی برای آینده سلامت جامعه محسوب می شود. در حالی که در کشورهای پیشرفته میزان شیوع آرتروز زانو حدود 13 درصد است، آمار بالاتر در ایران نشان دهنده تأثیر عوامل محیطی و سبک زندگی بر بروز این بیماری است.

آرتروز، یک بیماری چندعاملی است که مجموعه ای از دلایل در بروز و پیشرفت آن نقش دارند. این بیماری زمانی رخ می دهد که غضروف محافظ انتهای استخوان ها در مفاصل به مرور زمان تحلیل می رود. در این حالت، استخوان ها روی هم ساییده می شوند و همین باعث درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی فرد می شود. موسی رییسی، متخصص ارتوپدی درباره دلایل بروز آرتروز بیان می کند: افزیش سن، اضافه وزن و چاقی، جنسیت، نداشتن فعالیت بدنی، آسیب های مفصلی، سبک زندگی نامناسب و البته سابقه ژنتیکی و خانوادگی مهم ترین دلایل و عوامل خطر بروز آرتروز هستند.

او توضیح بیشتری درباره این عوامل می دهد: با بالا رفتن سن، فرسودگی طبیعی مفاصل آغاز می شود و احتمال ابتلا افزایش می یابد. اضافه وزن و چاقی هم فشار مضاعفی بر مفاصل تحمل کننده وزن وارد می کند. مثل زانوها و لگن. هر یک کیلوگرم اضافه وزن، معادل 4 کیلوگرم فشار بیشتر روی زانوها است.

رییسی می گوید: زنان به خصوص بعد از 50 سالگی و تجربه یائسگی بیشتر از مردها در معرض ابتلا قرار دارند و همان طور که گفتم، سابقه ژنتیکی و خانوادگی هم نقش مهمی در استعداد ابتلا دارد.

به گفته این متخصص ارتوپدی، آسیب های قبلی مفصلی ناشی از ورزش یا حوادث هم خطر ابتلا را افزایش می دهد. همچنین سبک زندگی نادرست مثل دوزانو و چهارزانو نشستن - حتی روی مبل و صندلی کار - استفاده مکرر از پله ها وقتی مشکل زانو دارید، استفاده از سرویس بهداشتی ایرانی و همچنین مشاغل سخت می تواند فشار زیادی بر مفاصل وارد کند. همچنین ضعف عضلات اطراف مفصل به خصوص عضلات ران، فشار روی مفصل را بیشتر می کند و زمینه ابتلا به آرتروز را فراهم می سازد.

اگرچه آرتروز با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می کند و اغلب افراد بالای 65 سال را درگیر می کند، اما این بیماری حالا دیگر محدود به سالمندان نیست. مطالعات در ایران نشان می دهد که سن ابتلا به آرتروز زانو کاهش یافته و حتی در افراد زیر 50 سال نیز مشاهده می شود.

به گفته رییسی، متخصص ارتوپدی، سبک زندگی کم تحرک، چاقی و آسیب های ورزشی در جوانان از دلایل اصلی این تغییر الگوی سنی است. تقریبا 20 درصد از مبتلایان به آرتروز زانو زیر 50 سال سن دارند.

آرتروز کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد و پیامدهای جسمی و روانی متعددی به همراه دارد.

درد مزمن: درد، اصلی ترین و آزاردهنده ترین علامت آرتروز است که در ابتدا هنگام فعالیت بروز می کندو با پیشرفت بیماری، دائمی می شود.

سفتی و خشکی مفاصل: خشکی مفاصل به ویژه در صبح ها یا بعد از یک دوره بی حرکتی، از دیگر علائم شایع است.

کاهش دامنه حرکتی: با پیشرفت بیماری، حرکت دادن مفصل آسیب دیده دشوارتر می شود و فرد در انجام فعالیت های روزمره مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و یا حتی نشستن و بلند شدن دچار مشکل می شود.

تغییر شکل مفصل: در مراحل پیشرفته، ممکن است مفصل تغییر شکل دهد و اصطلاحا "پرانتزی" یا "ضربدری" شود.

پیامدهای روانی: درد مزمن و ناتوانی در انجام فعالیت های روزانه می تواند منجر به احساس ناامیدی، انزوا و افسردگی در فرد مبتلا شود.

تحلیل عضلات: به دلیل کاهش تحرک ناشی از درد، عضلات اطراف مفصل تحلیل می روند و به تدریج ضعیف و ضعیف تر می شوند.

گرچه برای آرتروز درمان قطعی وجود ندارد و غضروف تخریب شده دیگر به طور کامل بازسازی نمی شود، اما با راهکارهای مختلف می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری، درد را کنترل و کیفیت زندگی را بهتر کرد. راهکارهای پیشگیری و مقابله هم اینها هستند؛

کنترل وزن: کاهش وزن یکی از مؤثرترین اقدامات برای پیشگیری و کنترل آرتروز مفاصل تحمل کننده وزن است.

ورزش منظم: انجام ورزش های سبک و منظم مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری به تقویت عضلات اطراف مفاصل، افزایش انعطاف پذیری و کاهش درد کمک می کند. اصلاح انحراف زانو در سنین پایین، کنترل وزن و فعالیت های بدنی منظم مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا می تواند از بروز یا پیشرفت آرتروز جلوگیری کند.

اصلاح سبک زندگی: پرهیز از دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده از صندلی مناسب، و استفاده از سرویس بهداشتی فرنگی می تواند فشار بر مفاصل را کاهش دهد.

رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامینD و آنتی اکسیدان ها برای سلامت مفاصل مفید است. رژیم غذایی ضدالتهابی هم می تواند به کاهش علائم کمک کند.

درمان های پزشکی: در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهابی و مسکن، فیزیوتراپی، تزریق های داخل مفصلی و در موارد پیشرفته، جراحی تعویض مفصل را تجویز کند. متخصصان ارتوپدی تاکید دارند که تعویض مفصل زانو، یکی از بهترین روش ها برای کاهش درد، افزایش دامنه حرکت و برگرداندن عملکرد زانو است.