کبد چرب به عنوان یکی از بیماری های شایع عصر حاضر شناخته می شود که به دلیل تغییر سبک زندگی، تغذیه ناسالم، کم تحرکی و چاقی در حال افزایش است؛ همچنین این بیماری اغلب بدون علامت مشخص بروز می کند و در صورت بی توجهی می تواند به التهاب کبد، فیبروز و حتی سیروز منجر شود. با توجه به روند رو به رشد ابتلاء، توجه به پیشگیری و اصلاح الگوی زندگی اهمیت ویژه ای دارد.

آیا کبد چرب بیماری شایعی است؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از بیماری های شایع در دنیا به شمار می رود که بر اساس آمار جهانی، شیوع آن تا 40 درصد گزارش شده، در ایران نیز حدود 38 درصد از جمعیت به درجاتی از این بیماری مبتلا هستند؛ این آمار بالا نشان می دهد که کبد چرب، حتی در میان کودکان به ویژه کودکان دارای اضافه وزن، یک معضل جدی بهداشتی محسوب می شود.

کبد به عنوان بزرگ ترین عضو بدن در سمت راست و بالای شکم، زیر دیافراگم قرار دارد و وزنی حدود یک تا یک و نیم کیلوگرم دارد، این عضو حیاتی با وجود نداشتن عصب در بافت خود، اعصاب متعددی در سطح غشا دارد و کیسه صفرا زیر کبد قرار گرفته و از طریق مجاری صفراوی با کبد در ارتباط است.

عملکرد و نقش کبد چیست؟

ارشادی فر: کبد بیش از 500 عملکرد حیاتی بر دوش دارد؛ از جمله تولید پروتیین ها، آنزیم ها و چربی ها، تنظیم سوخت وساز مواد غذایی، ذخیره سازی و فعال سازی ویتامین ها، تولید اوره و نقش آفرینی در ساخت گلبول های قرمز و عوامل انعقادی خون. همچنین این عضو وظیفه دارد قند خون را به گلیکوژن تبدیل و در بدن ذخیره کند. کبد علاوه بر این، ذخیره کننده آهن، مس و ویتامین های محلول در چربی از جمله ویتامین B2 است.

نقش کبد در سم زدایی از بدن نیز بسیار کلیدی است. بسیاری از داروها و سموم واردشده به بدن در کبد متابولیزه یا بی اثر می شوند. اختلال در عملکرد این عضو می تواند تمام فرایندهای حیاتی بدن را مختل کند.

طب ایرانی به کبد چه دیدگاهی دارد؟

ارشادی فر: کبد دارای مزاج گرم و تر است و به مثابه آشپزخانه بدن عمل می کند؛ جایی که کیفیت خون و مواد حیاتی تولید می شوند. بنابراین کیفیت مواد غذایی مصرفی اهمیت بالایی دارد. به باور حکمای طب ایرانی، برخی غذاها مانند غذاهای غلیظ یا سودازا می توانند موجب اختلال در تولید خون سالم شوند.

همچنین سلامت معده در این فرآیند نقش مهمی ایفا می کند. معده نخستین جایگاه هضم غذا پس از دهان است و اگر هضم اولیه در معده به درستی انجام نشود، حتی بهترین غذاها نیز نمی توانند در کبد به خون سالم تبدیل شوند. پس از هضم معدوی، مواد غذایی به روده و سپس به کبد می رسند و در این مرحله به اخلاط چهارگانه یعنی صفرا، سودا، بلغم و خون تبدیل می شوند.

رعایت تغذیه سالم، پیشگیری از اضافه وزن و توجه به سلامت معده و دستگاه گوارش می تواند در پیشگیری از بروز کبد چرب و دیگر بیماری های مرتبط با این عضو حیاتی بدن نقش مؤثری داشته باشد.

منظور از کبد چرب غیرالکلی چیست؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از شایع ترین بیماری های مزمن کبدی است که امروزه در ایران و جهان روندی رو به افزایش دارد. این بیماری به ویژه در نوع غیرالکلی خود بدون مصرف الکل یا داروهای خاص رخ می دهد و به علت تجمع چربی در سلول های کبدی ایجاد می شود.

همچنین کبد نقش اصلی در تولید اخلاط چهارگانه (صفرا، سودا، بلغم و خون) دارد. این اخلاط در صورت سلامت کبد به خون وارد شده و به سلول های مختلف بدن می رسند. در صورتی که غذا ناسالم باشد یا معده و کبد ضعیف عمل کنند، کیفیت خون دچار اختلال می شود. بنابراین رعایت اصول تغذیه ای و سلامت دستگاه گوارش، اهمیت ویژه ای در حفظ کارکرد صحیح کبد دارد.

مصرف بی رویه ادویه های بسیار گرم مانند زنجبیل و فلفل می تواند حرارت کبد را افزایش داده و به بدن آسیب برساند. افزایش حرارت کبد ممکن است منجر به تولید مواد زائد یا سوخته در بدن شود که برای سلول ها مضر است.

علائم اولیه کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: ضعف کبد و ابتلاء به کبد چرب می تواند با نشانه های مختلفی همراه باشد، شایع ترین علامت این بیماری خستگی مداوم اما علامت های دیگری اعم از کاهش اشتها و حالت تهوع، بی حالی و رنجوری، تیرگی ادرار و بی رنگی مدفوع، نفخ و درد شکم و تغییرات پوستی مانند لکه ها، خال ها و جوش صورت را نیز شامل می شود.

با پیشرفت بیماری، رسوب چربی در سلول های کبدی منجر به آسیب جدی و سفتی بافت کبد می شود که به آن سیروز کبدی می گویند؛ سیروز در مراحل پیشرفته می تواند تنها با پیوند کبد درمان شود.

آیا مشکلات کبدی علائم احتمالی نیز دارد؟

ارشادی فر: مشکلات کبد و کبد چرب می توانند با علائمی چون اضافه وزن مقاوم، کلسترول و فشار خون بالا، اختلالات گوارشی، یبوست یا اسهال، آلرژی، کاهش بینایی، اختلالات قاعدگی، کاهش میل جنسی، اختلال خواب، افسردگی، ضعف حافظه و سرماخوردگی های مکرر بروز کنند.

علل بروز کبد چرب غیرالکلی چیست؟

ارشادی فر: اگرچه مصرف الکل یکی از دلایل شناخته شده برای کبد چرب است، اما شایع ترین نوع این بیماری، کبد چرب غیرالکلی است. پژوهش ها نشان می دهد مصرف زیاد کربوهیدرات ها و شیرینی ها بیش از چربی ها در ایجاد این بیماری نقش دارند. مصرف مداوم نان سفید، برنج، سیب زمینی و شیرینی جات می تواند زمینه ساز بروز کبد چرب باشد.

علل ایجاد کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: مصرف آب سرد در زمان های نامناسب همچون حین غذا، صبح ناشتا، بلافاصله پس از ورزش، پس از رابطه جنسی یا نیمه شب می تواند عملکرد کبد را مختل کرده و در طولانی مدت زمینه بروز کبد چرب را فراهم کند. به همین دلیل توصیه می شود مصرف آب، به ویژه آب سرد، در این زمان ها محدود شود.

کبد چرب غیرالکلی بیماری ای خاموش اما شایع است که در صورت بی توجهی می تواند به سیروز و نارسایی کبد منجر شود. رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف کربوهیدرات های ساده، پرهیز از نوشیدن آب سرد در زمان های حساس و توجه به سلامت معده و دستگاه گوارش، از مهم ترین راهکارها برای پیشگیری و کنترل این بیماری به شمار می رود.

آیا نوشیدن آب سرد بر بروز کبد چرب تأثیر می گذارد؟

ارشادی فر: برخی عادات روزمره مانند نوشیدن آب سرد و یخ دار، استرس مداوم و تغذیه نامناسب می توانند از عوامل مهم ایجاد کبد چرب و ضعف عملکرد کبد باشند. کبد به عنوان یکی از ارگان های اصلی بدن وظیفه تولید خون سالم و اخلاط چهارگانه را بر عهده دارد. اما زمانی که عادات غذایی و سبک زندگی ناسالم باشند، این عضو حیاتی دچار اختلال می شود.

مضرات آب سرد برای کبد چیست؟

ارشادی فر: مصرف آب بسیار سرد که دمای آن به طور قابل توجهی کمتر از دمای طبیعی بدن، 37 درجه است، می تواندبه کبد فشار زیادی وارد کند. نوشیدن آب سرد پس از ورزش، در حالت ناشتا، نیمه شب یا همراه با غذا، به دلیل جذب سریع در بدن، فشار زیادی بر کبد وارد کرده و موجب سردی و آسیب به کبد می شود.

برای کاهش این آسیب توصیه می شود، در صورتی که تنها آب سرد در دسترس است، قبل از نوشیدن، آن را مدتی در دهان نگه دارید تا دمای آن نزدیک به دمای بدن شود.

نقش استرس و بی خوابی در بروز مشکلات کبدی چیست؟

ارشادی فر: استرس های طولانی مدت از دیگر عوامل مؤثر بر ضعف کبد و بروز کبد چرب هستند. علاوه بر این، خواب ناکافی یا دیر خوابیدن در شب تأثیر منفی مستقیمی بر عملکرد کبد گذاشته و احتمال ابتلاء به بیماری های کبدی را افزایش می دهد.

کدام ترکیب نادرست در غذاها بر سلامت کبد تأثیر می گذارد؟

ارشادی فر: مصرف هم زمان غذاهای ناسازگار مانند مخلفات متعدد همراه غذا، سالاد یا سبزیجات خام در کنار غذای پخته، می تواند باعث ایجاد خون ناسالم و فشار مضاعف بر کبد شود. این مسئله به اختلال در هضم معده نیز منجر شده و مواد غذایی نیمه هضم شده را وارد کبد می کند؛ همان گونه که پختن نخود و عدس به زمان متفاوت نیاز دارد، ترکیب غذاهای ناهماهنگ نیز روند هضم را مختل کرده و در نهایت بر سلامت کبد اثر منفی می گذارد.

رعایت اصول ساده ای مانند پرهیز از نوشیدن آب بسیار سرد، مدیریت استرس، داشتن خواب به موقع و اجتناب از ترکیب مواد غذایی ناسازگار با یکدیگر، می تواند نقش مؤثری در پیشگیری از بروز کبد چرب و حفظ سلامت این عضو حیاتی ایفا کند.

درمان و پیشگیری از کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از بیماری های شایع است که در صورت پیشرفت می تواند به فیبروز و حتی سیروز کبدی منجر شود. این بیماری علاوه بر علل تغذیه ای، می تواند با بیماری های دیگر مانند بیماری های قلبی، کلیوی، تخمدان پلی کیستیک و حتی آپنه خواب همراه باشد. همچنین عواملی چون گرسنگی طولانی مدت، کمبود ویتامین D، کم کاری تیرویید، رسوب آهن یا مس در کبد، هپاتیت، بارداری و جراحی های لاغری نیز از علل بروز کبد چرب به شمار می روند.

از سوی دیگر، برخی داروها نیز می توانند باعث ایجاد کبد چرب ثانویه شوند. داروهایی مانند استامینوفن، دیکلوفناک، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد ویروس، استاتین ها (آتورواستاتین)، و برخی آنتی بیوتیک ها از جمله کواموکسی کلاو در صورت مصرف طولانی مدت ممکن است عملکرد کبد را مختل کنند.

اصول درمان کبد چرب در طب ایرانی چیست؟

ارشادی فر: درمان کبد چرب بر اساس اصول حفظ الصحه امکان پذیر است. این اصول شامل خواب به موقع (ترجیحاً قبل از ساعت 10 شب)،پرهیز از مصرف آب سرد و نوشیدنی های خنک همراه غذا، پرهیز از خوردن سالاد، ماست و مخلفات سنگین همراه وعده اصلی، تغذیه منظم در سه وعده اصلی (صبحانه 6 تا 8 صبح، ناهار 12 ظهر و شام تا 8 شب)، پرهیز از استرس و مدیریت فشارهای روحی و پیشگیری از یبوست و تنظیم دفع روزانه می شود.

چه توصیه های تغذیه ای برای کبد چرب دارید؟

ارشادی فر: طب ایرانی مصرف برخی خوراکی ها و میوه ها را برای بهبود عملکرد کبد اعم از انار، آلبالو، عناب، زغال اخته، شاتوت، سیب، انگور و به، کرفس، جعفری، کدو، هویج و کاهو، زرشک (زرشک پلو به شرط عدم ابتلاء به دیابت)، فندق، آب غوره، آب نارنج و آش جو همراه با سبزیجات و همچنین تخم کاسنی آسیاب شده و در صورت نداشتن دیابت با شربت سکنجبین مسل شود، با احتیاط و مدت محدود استفاده از عرقیات گیاهی، توصیه می شود.

همچنین زیاده روی در مصرف پسته و برخی مغزها مناسب نیست و باید در حد متعادل مصرف شوند و توصیه می شود مصرف میوه ها با فاصله حداقل دو ساعت از وعده های اصلی صورت گیرد و در هر وعده فقط یک نوع میوه خورده شود.

در سلامت کبد ورزش چه اهمیتی دارد؟

ارشادی فر: ورزش منظم نقش مهمی در بهبود سوخت وساز بدن، افزایش حرارت طبیعی بدن، کمک به هضم بهتر غذا و کاهش رسوب چربی در سلول های کبدی دارد. این فعالیت ها می توانند هم در پیشگیری از کبد چرب و هم در کاهش شدت بیماری در مبتلایان مؤثر باشند.

رعایت اصول ساده ای همچون تغذیه سالم، پرهیز از عادات غلط غذایی، خواب منظم، ورزش مستمر و مصرف متعادل میوه ها و گیاهان دارویی می تواند علاوه بر پیشگیری از کبد چرب، به بازگشت نسبی این بیماری در مراحل اولیه کمک کند. با این حال، در صورت پیشرفت بیماری و بروز فیبروز یا سیروز، درمان های تخصصی پزشکی اجتناب ناپذیر خواهد بود.