صبح نو نوشت: علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مشاور رهبر انقلاب اسلامی، عصر پنج‌شنبه 24 مهر 1404 (16 اکتبر 2025) در سفری یک‌روزه به مسکو با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه دیدار کرد. به گزارش منابع رسمی ایرانی و روسی، در این دیدار، لاریجانی «پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی» را به پوتین تقدیم کرد و دو طرف درباره مسائل دوجانبه و «همکاری‌های اقتصادی، منطقه‌ای و بین‌المللی» به رایزنی پرداختند. این نخستین سفر لاریجانی به مسکو پس از تصدی دبیری شورای عالی امنیت ملی بوده و پیش از این، او به عراق، لبنان و عربستان سعودی سفر کرده بود. از آنجا که لاریجانی علاوه بر مقام امنیتی، به‌عنوان «مشاور رهبر معظم انقلاب» نیز فعالیت می‌کند، خود حضور او حامل این پیام بود که تهران همکاری راهبردی خود را با مسکو در سطوح بالای امنیتی و سیاسی و‌ نظامی دنبال می‌کند.

محورهای مذاکرات و پیام رهبر

از جمله منابع روسی (خبرگزاری تاس) تأکید کرده‌اند که در کنار تحویل پیام رهبری، «مسائل همکاری‌های دوجانبه در حوزه اقتصادی» و همچنین «سیاست خارجی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی» مورد بحث قرار گرفت. اگرچه متن پیام رهبر منتشر نشده است، اما ماهیت پیام‌های مشابه قبلی و چارچوب سیاست‌های رسمی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که در این‌گونه مکاتبات اغلب بر تقویت اتحاد در برابر فشارهای خارجی، تلاش برای نظم چند‌قطبی و پاسداری از منافع مشترک منطقه‌ای تأکید می‌شود. به‌هرحال، پیام‌رسانی لاریجانی خود نمادی از عزم تهران برای هماهنگی استراتژیک با مسکو به حساب می‌آید.

پیام‌های امنیتی و منطقه‌ای

دیدار امنیتی - سیاسی لاریجانی با پوتین حاوی پیام‌های مهمی در حوزه امنیت و سیاست منطقه‌ای بود. در معاهده 20 ساله همکاری راهبردی ایران و روسیه که در اوایل 1404 منعقد شد، هر دو کشور صراحتا بر «تقویت همکاری‌ها در زمینه امنیتی و دفاعی» و «هماهنگی نزدیک فعالیت‌ها در سطوح منطقه‌ای و جهانی» تأکید کرده‌اند. این مفاد نشان می‌دهد تهران و مسکو قصد دارند مناسبات امنیتی خود را به سطح جدیدی ارتقا دهند. برای مثال، همکاری در صنایع دفاع هوایی و موشکی یا تبادل اطلاعات نظامی و نیز انجام مانورهای مشترک می‌تواند از حوزه‌های عملیاتی این تعهد باشد. علاوه بر این، دو طرف در معاهده‌ مذکور بر لزوم «تقویت همکاری‌ها به نفع صلح و امنیت در سطوح منطقه‌ای و جهانی» تأکید کرده‌اند. این موضوع پیام ضمنی هماهنگی در بحران‌های منطقه‌ای را نیز دارد. به‌عنوان نمونه، در جنگ داخلی سوریه و بحران‌های مشابه (سوریه، عراق، لبنان، یمن و افغانستان) منافع مشترکی بین تهران و مسکو وجود دارد و انتظار می‌رود در این حوزه‌ها نقشه راه مشترکی اتخاذ شود. اعلام رسمی چنین اهداف استراتژیکی - هم در سند 20 ساله و هم در گفت‌وگوی روسی‌ها - حاکی است که طرفین خود را در برابر «سلطه‌گری یک‌جانبه» هماهنگ کرده و خواهان نظامی چندقطبی مبتنی بر احترام به حق حاکمیت کشورها هستند.

پیام‌های سیاسی و دیپلماتیک

از منظر سیاسی، این دیدار پیامی به جامعه جهانی و رقبای منطقه‌ای هم داشت. معاهده‌ همکاری جامع میان تهران و مسکو تعهد می‌دهد که هر دو کشور به اصول «احترام متقابل به منافع ملی و منافع امنیتی» پایبند بوده، «مسائل را مسالمت‌آمیز حل کنند» و «با نفی سلطه‌گری و مداخله» سیاست‌گذاری کنند. این مواضع تکرار خواست مشترک ایران و روسیه برای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی و ثبات‌سازی نظم جهانی براساس چندجانبه‌گرایی است. از سوی دیگر، سفر لاریجانی بلافاصله پس از رایزنی‌هایش در خاورمیانه انجام شد (سفر به عراق، لبنان و دیدار با سعودی‌ها)؛ این امر نشان می‌دهد تهران تلاش دارد هم در حوزه منطقه‌ای و هم در سیاست جهانی، با تکیه بر مسکو نفوذ و اهرم فشار خود را تقویت کند. در سطح دیپلماتیک، همکاری نزدیک ایران و روسیه می‌تواند کارکرد موازنه در مجامع بین‌المللی همچون سازمان ملل یا نهادهای منطقه‌ای (مثلا شانگهای) را نیز افزایش دهد و راه را برای همسویی روسیه در حمایت از مطالبات تهران (نظیر لغو تحریم‌ها یا کنش در پرونده‌های سوریه و عراق) باز کند.

چشم‌انداز همکاری‌های راهبردی

علاوه بر این، طرح‌های مشترک در زمینه انرژی و زیرساخت‌ها در اولویت قرار دارد: به‌عنوان مثال، ایران اعلام کرده قرارداد ساخت نیروگاه‌های کوچک هسته‌ای با مشارکت روسیه به‌ زودی امضا می‌شود. همچنین توافق‌نامه‌های واردات گاز از روسیه (55 میلیارد مترمکعب سالانه) از مسیر زمینی نهایی شده است . وزیر نفت ایران خبر داده تعدادی تفاهم‌نامه کلان با شرکت‌های بزرگ روسی در صنایع بالادستی نفت و گاز دارد که به زودی به قرارداد تبدیل خواهد شد.

تقویت محور تهران - مسکو در برابر فشارهای غرب

در عرصه اقتصادی نیز پس از امضای توافق راهبردی 20 ساله، جلسات کمیسیون مشترک به شدت فعال شده و طیف وسیعی از حوزه‌ها (از انرژی و بهداشت تا کشاورزی و بانکداری) را پوشش می‌دهد . این موضوع از اراده طرفین برای تسریع همکاری‌های عملیاتی حکایت دارد.

در مجموع، دیدار لاریجانی و پوتین پیام روشنی از «محور استراتژیک» تهران و مسکو است. همان‌طور که اسناد رسمی 20 ساله نشان می‌دهد، این دو کشور تعهد کرده‌اند روابط خود را در تمامی حوزه‌های «مورد علاقه متقابل» گسترش دهند و در مقابل رژیم یک‌جانبه‌گرایی ایستادگی کنند. سفر اخیر ضمن تأکید بر این اراده مشترک، راه را برای پروژه‌های مشترک جدید در حوزه‌های نظامی - صنعتی، انرژی و اقتصاد هموار می‌کند. در شرایطی که هر دو تحت فشار تحریم‌های غرب هستند، این همکاری‌ها می‌تواند باعث تقویت امنیت ملی و پایداری اقتصادی دو کشور شده و جایگاه آنان را به‌عنوان بازیگران مهم در معادلات منطقه‌ای تثبیت کند.