به نقل از مهر با فرارسیدن فصل سرد سال، تغییرات طبیعی در فیزیولوژی بدن انسان موجب دگرگونی الگوی بیماری ها می شود؛ به گونه ای که در این دوران، شیوع بیماری های ویروسی به ویژه عفونت های تنفسی و گوارشی افزایش می یابد؛ تقویت سیستم ایمنی، رعایت اصول بهداشتی و استفاده از تغذیه مناسب و دمنوش های گیاهی، نقش کلیدی در پیشگیری و کاهش شدت این بیماری ها دارد. استراحت کافی، مصرف مایعات، خوراکی های مقوی و پرهیز از غذاهای سنگین، از مهم ترین توصیه ها برای مقابله با ویروس ها در فصل های سرد سال است.

در همین راستا با مصطفی احمدی استادیار دانشگاه علوم پزشکی بابل و متخصص طب ایرانی گفتگویی داشتیم.

احمدی: با ورود از فصل گرم به فصل سرد سال، بدن انسان تحت تأثیر طبیعت هوشمند بدن یا همان فیزیولوژی، تغییرات گسترده ای را تجربه می کند. این تغییرات شامل گردش خون، سطح هورمون ها، ریتم خواب و نوع تغذیه است که همگی در سازگاری بدن با شرایط محیطی نقش دارند.

در فصل گرم، خون بیشتر به سطح پوست جریان پیدا می کند تا دمای بدن کاهش یابد و تعادل حرارتی حفظ شود. اما در فصل سرد، شرایط متفاوت است. بدن برای جلوگیری از کاهش دما، خون رسانی را به سطح پوست محدود کرده و جریان خون را به سمت ارگان های داخلی مانند کبد و معده هدایت می کند. به همین دلیل، در فصل سرد قدرت هضم و عملکرد سیستم گوارشی افزایش پیدا می کند.

این تغییرات فیزیولوژیک موجب می شود نوع بیماری ها نیز در فصول مختلف تفاوت داشته باشد. در فصل گرم، مشکلات گوارشی بیشتر بروز می کند، در حالی که با آغاز فصل سرد، علائم گوارشی کاهش یافته و بیماری های ویروسی، به ویژه عفونت های تنفسی، شیوع بیشتری پیدا می کنند؛ همچنین توجه به این تغییرات طبیعی بدن در فصل های مختلف، می تواند در پیشگیری و مدیریت بیماری های فصلی مؤثر باشد.

احمدی: در فصل سرد سال، احتمال شیوع بیماری های ویروسی به ویژه در دستگاه تنفسی و گوارش افزایش می یابد. در این دوره، علاوه بر آنفولانزا و کرونا که عمدتاً سیستم تنفسی را درگیر می کنند، ویروس های گوارشی نیز می توانند باعث بروز بیماری شوند.

این نوع بیماری ها با علائمی مانند اسهال، استفراغ، تب خفیف، سردرد، درد عضلانی و گرفتگی یا پیچش شکم همراه هستند. در نگاه نخست ممکن است این علائم با مسمومیت غذایی اشتباه گرفته شود، اما منشأ اصلی آن ها عفونت ویروسی است.

این دسته از بیماری ها که در اصطلاح عامیانه به آن ها آنفولانزای معده گفته می شود، اغلب علائم تنفسی واضحی مانند سرفه یا آبریزش بینی ندارند و بیشتر به شکل مشکلات گوارشی بروز می کنند. ویروس هایی مانند آدنوویروس، روتاویروس و نورویروس از جمله مهم ترین عوامل بروز این بیماری ها هستند.

ویروس ها درمان دارویی اختصاصی ندارند و بهترین راهکار برای مقابله با آن ها، رعایت نکات پیشگیرانه و تقویت سیستم ایمنی بدن است. به دلیل توان بالای ویروس ها در تغییر و جهش ژنتیکی، ایمنی پایدار در برابر آن ها دشوار است؛ همان گونه که در مورد کرونا مشاهده شد. با این حال واکسیناسیون و مواجهه تدریجی بدن با ویروس ها می تواند سطح مقاومت ایمنی را افزایش دهد.

احمدی: آنفولانزا به عنوان یکی از قدیمی ترین بیماری های ویروسی تاریخ بشر، هرگز درمان قطعی نداشته است. به دلیل جهش های پی درپی ویروس ها، پیشگیری و تقویت سیستم ایمنی بهترین راهکار برای مقابله با این بیماری ها به شمار می رود.

آنفولانزا از ابتدای تاریخ تاکنون در میان انسان ها باقی مانده و هیچ درمان قطعی برای آن ارائه نشده است. علت اصلی این موضوع توان بالای ویروس آنفولانزا در تغییر و جهش ژنتیکی است که باعث می شود بدن به طور کامل در برابر آن ایمن نشود. با این حال، سیستم ایمنی انسان در طول زمان مقاومت بیشتری نسبت به ویروس ها پیدا می کند؛ مگر آنکه جهش های ناگهانی مانند آنفولانزای پرندگان رخ دهد.

ویروس ها به طور کامل از بین نمی روند و هر سال با گونه های جدید ظاهر می شوند. از این رو، کنترل و پیشگیری از ورود آن ها به بدن اهمیت زیادی دارد. برای این منظور، رعایت اقداماتی مانند شست وشوی مرتب دست ها، استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، ضدعفونی سطوح و اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار توصیه می شود. آموزش به دانش آموزان درباره بهداشت فردی، به ویژه در آغاز سال تحصیلی و فصل سرد، نیز از راهکارهای مهم پیشگیری است.

برخی گروه ها بیش از دیگران در معرض ابتلاء به بیماری های ویروسی قرار دارند. افراد سالمند، کودکان خردسال، بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیف یا افرادی که به دلیل مصرف داروهایی مانند کورتون دچار سرکوب سیستم ایمنی هستند، جزو گروه های پرخطر محسوب می شوند. برای این افراد، رعایت اصول بهداشتی و مراقبتی باید جدی تر دنبال شود.

تقویت سیستم ایمنی بدن، کلید اصلی مقابله با بیماری های ویروسی است و اگرچه درمان قطعی برای آنفولانزا و ویروس های مشابه وجود ندارد، اما با مراقبت های فردی و اقدامات پیشگیرانه می توان خطر ابتلاء و شدت بیماری را کاهش داد.

احمدی: با شروع فصل سرد سال و افزایش احتمال ابتلاء به بیماری های ویروسی، تقویت سیستم ایمنی بدن اهمیت ویژه ای پیدا می کند. پیشگیری بهترین راه مقابله با ویروس هاست و می توان با اصلاح سبک زندگی و استفاده از خوراکی های مقوی، مقاومت بدن را بالا برد.

مصرف دمنوش های گیاهی از جمله دم نوش بابونه به دلیل خاصیت ضدالتهابی و تقویت کنندگی سیستم ایمنی بسیار مؤثر است. همچنین استفاده از میوه ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند فلفل دلمه ای، پرتقال و دیگر مرکبات توصیه می شود.

از دیگر روش های پیشنهادی طب ایرانی می توان به جوشاندن سه عدد گل میخک در یک لیوان شیر و نوشیدن آن پیش از خواب اشاره کرد که به بهبود شرایط هورمونی و ایمنی بدن کمک می کند. علاوه بر این، جایگزین کردن درمان های طبیعی به جای مصرف طولانی مدت داروهایی مانند کورتون نیز برای کاهش التهاب و تقویت بدن توصیه می شود.

در حوزه تغذیه، مصرف غذاهای سبک و مقوی مانند سوپ سبزیجات و فرآورده های طبیعی نظیر پنیر کاتج تهیه شده از جوشاندن شیر و افزودن چند قطره آب لیمو می تواند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک کند. نوشیدن آب پنیر حاصل از این فرآیند نیز یکی از راه های سنتی تقویت بدن است.

مصرف سبزیجات با برگ سبز اعم از برگ چغندر، جعفری، کاهو و برگ ترب دارای اهمیت زیادی است. این سبزیجات علاوه بر مواد مغذی، خاصیت ضدالتهابی نیز دارند. استفاده از دم نوش زردچوبه یک قاشق مرباخوری زردچوبه با آب ولرم و همچنین مصرف سیر به دلیل وجود ترکیب آلیسین، به عنوان یک ضدویروس طبیعی بسیار توصیه می شود. رعایت این توصیه های ساده در فصل سرد می تواند نقش مهمی در پیشگیری از ابتلاء به بیماری های ویروسی و حفظ سلامت عمومی داشته باشد.

احمدی: برای بیماری های ویروسی درمان قطعی وجود ندارد و در زمان ابتلاء باید بر کنترل علائم و تقویت سیستم ایمنی تمرکز کرد. مصرف مایعات کافی و استفاده از دمنوش های گیاهی از مهم ترین توصیه ها در این شرایط است.

با توجه به ماهیت متغیر ویروس ها، درمان قطعی برای بیماری های ویروسی در دسترس نیست، در صورت ابتلاء به بیماری هایی مانند آنفولانزا یا عفونت های ویروسی گوارشی، بهترین روش، مراقبت های علامتی است تا سیستم ایمنی بدن بتواند با ویروس مقابله کند.

در این شرایط پزشکان معمولاً به جای تجویز داروی ضدویروس اختصاصی، درمان های علامتی مانند کنترل تب، کاهش ضعف عمومی یا رفع مشکلات گوارشی را پیشنهاد می کنند.

یکی از مهم ترین اقدامات، مصرف مایعات کافی است. کم آبی بدن به ویژه در زمان تب، اسهال یا استفراغ می تواند وضعیت بیمار را وخیم تر کند. نوشیدن آب ساده، آب پنیر سنتی، و انواع دمنوش های گیاهی از جمله بابونه، گزنه و آقطی، علاوه بر جبران کم آبی، به کاهش التهاب و تقویت بدن کمک می کنند.

علاوه بر این، استفاده از مواد طبیعی مانند پیاز، سیر و زردچوبه به دلیل خاصیت ضدالتهابی و ضدویروسی توصیه می شود. این ترکیبات می توانند به کاهش شدت علائم کمک کرده و روند بهبودی را تسریع کنند؛ گرچه هیچ داروی قطعی برای درمان ویروس ها وجود ندارد، اما رعایت اصول مراقبتی و تغذیه ای در کنار استراحت کافی می تواند نقش مهمی در بهبود سریع تر بیمار ایفا کند.

احمدی: استراحت کافی بدن در روزهای اول بیشترین انرژی رو صرف مبارزه با ویروس می کند، به خصوص 24 تا 48 ساعت اول نیاز به استراحت مطلق بدن وجود دارد؛ همچنین افراد اگر توان بدنی داشتند، بهتر است غذا مصرف نکرده و مانند یک روزه کوتاه، معده را خالی نگه دارند تا انرژی بدن صرف هضم غذا نشود.

افراد در این دوران باید از غذاهای سبک و زودهضم مثل سوپ رقیق، آب ماهیچه، فیله یا سینه مرغ کبابی، آب سیب طبیعی یا پودر آب پنیر، میوه های ساده مثل سیب یا موز، سبزیجات تازه به مقدار کم استفاده و از غذاهای سنگین و چرب که باعث کند شدن روند بهبودی می شود، پرهیز کنند.

در دوران بیماری مصرف مایعاتی آب ساده، دمنوش های ضدالتهاب و ضدویروس بابونه، گزنه، بنفشه، آقطی، زردچوبه، سیر، پیاز و ترکیب دم نوش بنفشه، شکر و نیشکر برای کنترل تب و تقویت سیستم ایمنی. چون زیاد از کم آبی بدن در اثر تب یا علائم گوارشی جلوگیری می کند.

پروبیوتیک ها بیماری می تواند تعادل میکروب های مفید روده را بر هم بزند و برای بازگرداندن این تعادل از مکمل پروبیوتیک و استفاده از غذاهای تخمیری مثل ماست خانگی، کفیر، یا مقدار کم سرکه طبیعی تخمیری استفاده شود.

همچنین افراد برای کنترل علائم تب و درد می توانند از مسکن های سبک البته با تجویز پزشک یا استفاده از دمنوش های آرام بخش مثل نعنا، بابونه، دارچین، تخم کاهو استفاده کرده و مصرف مایعات زیاد و پروبیوتیک ها بسیار کمک کننده هستند؛ به صورت کلی هدف این است که بدن انرژی کافی برای مبارزه با ویروس را پیدا کرده، کم آب نشده و علائم به شکل حمایتی کنترل شوند تا سیستم ایمنی بتواند با ویروس مقابله کند.