به نقل از scitechdaily، جامع ترین مطالعه درباره مجموعه معبد و چشم اندازهای زمینی و آبی اطراف آن، نخستین دوره سکونت را شناسایی کرده و به ارتباط احتمالی با اسطوره آفرینش اشاره دارد.
تیمی بین المللی از پژوهشگران به رهبری دانشگاه اوپسالا، گسترده ترین بررسی زمین باستان شناسی مجموعه معبد کرنک مصر را انجام داده اند. این معبد که در شهر امروزی لوکسور واقع شده، یکی از بزرگ ترین مکان های مذهبی جهان باستان است و بخشی از منطقه میراث جهانی یونسکو به شمار می رود.
این مطالعه که در نشریه Antiquity منتشر شده، شواهد جدیدی درباره منشأ معبد، ارتباط احتمالی آن با اسطوره های آفرینش مصر باستان، و نقش چشم انداز رودخانه ای اطراف در شکل گیری، سکونت و رشد این مکان طی سه هزار سال ارائه می دهد.
دکتر آنگوس گراهام از دانشگاه اوپسالا، سرپرست تیم تحقیق، می گوید: پژوهش ما روشن ترین درک را از چشم اندازی که مصریان باستان حدود 4000 سال پیش معبد کرنک را بر آن بنا کردند، ارائه می دهد.

معبد کرنک حدود 500 متر شرق رود نیل امروزی قرار دارد، در نزدیکی شهر باستانی تبس که زمانی پایتخت مذهبی مصر بود. اما زمانی که این مکان برای نخستین بار سکونت پذیر شد، چشم انداز آن بسیار متفاوت بود.
تیم تحقیقاتی 61 نمونه رسوبی از داخل و اطراف مجموعه معبد برداشت و ده ها هزار قطعه سفال را برای تعیین خط زمانی تغییرات محیطی بررسی کرد. یافته ها نشان می دهد که چگونه مسیرهای رود نیل و الگوهای سیلابی طی هزاران سال تغییر کرده اند و بر محل و زمان سکونت و ساخت وساز تأثیر گذاشته اند.
پیش از حدود 2520 پیش از میلاد، این مکان به دلیل سیلاب های شدید نیل احتمالاً غیرقابل سکونت بوده است. شواهد سفالی نشان می دهد که نخستین فعالیت دائمی در کرنک احتمالاً در دوره پادشاهی کهن (حدود 2591 2152 پیش از میلاد) آغاز شده و قدیمی ترین مواد یافت شده مربوط به حدود 2305 تا 1980 پیش از میلاد هستند.
پایه گذاری کرنک زمانی شکل گرفت که مسیرهای رودخانه ای به غرب و شرق یک سکو طبیعی تغییر کردند و منطقه ای مرتفع را جدا ساختند. این زمین بلند به عنوان جزیره ای پایدار در چشم انداز ظاهر شد — و پایه ای مناسب برای نخستین سکونت ها و مراحل اولیه ساخت معبد فراهم آورد.

در قرون و هزاره های بعد، مسیرهای رودخانه ای در دو سوی مکان معبد جابه جا شدند و فضای بیشتری برای گسترش مجموعه معبد فراهم کردند.
پژوهشگران از کشف این نکته شگفت زده شدند که مسیر شرقی — که تا پیش از این مطالعه فرضی تلقی می شد تعریف شده تر و شاید حتی بزرگ تر از مسیر غربی بوده است که تمرکز باستان شناسان پیش تر بر آن بود.
دکتر گراهام می افزاید: آنچه ما را شگفت زده کرد، دوام طولانی مسیر شرقی بود. این مسیر تا ورود رومی ها در قرن اول پیش از میلاد، همچنان فعال باقی مانده بود. همچنین شواهدی داریم که نشان می دهد مصریان باستان چشم انداز را مهندسی کرده اند. احتمالاً برای گسترش معبد عجله داشتند و شن های بیابانی را در مسیر رودخانه ای کوچکی که در حال پر شدن با رسوبات بود، تخلیه کردند.

این شناخت جدید از چشم انداز معبد شباهت های قابل توجهی با اسطوره آفرینش مصر باستان دارد و تیم تحقیق را به این باور رسانده که انتخاب مکان معبد ممکن است با باورهای مذهبی ساکنان آن مرتبط بوده باشد.
متون مصر باستان در دوره پادشاهی کهن بیان می کنند که خدای آفرینش به صورت زمینی مرتفع از دریاچه پدیدار شد. جزیره ای که کرنک بر آن بنا شده، تنها منطقه شناخته شده ای از زمین مرتفع محصور در آب در آن ناحیه است.
دکتر بن پنینگتون، نویسنده اصلی مقاله و پژوهشگر مهمان در دانشگاه ساوت همپتون، می گوید: وسوسه انگیز است که تصور کنیم نخبگان تبس مکان کرنک را برای سکونت شکل جدیدی از خدای آفرینش، ‘رع-آمون’ انتخاب کردند، زیرا با صحنه کیهانی ظهور زمین از آب های اطراف همخوانی داشت.
او ادامه می دهد: متون دوره پادشاهی میانه (حدود 1980 1760 پیش از میلاد) این ایده را گسترش می دهند، با ‘تپه آغازین’ که از ‘آب های آشوب’ سر برمی آورد. در این دوره، فروکش کردن سیلاب سالانه بازتابی از این صحنه بود، و تپه ای که کرنک بر آن ساخته شده بود، به نظر می رسید از آب های عقب نشسته سر برمی آورد و رشد می کند.
این مقاله بر پایه پژوهش منتشرشده در Nature Geoscience در سال 2024 بنا شده که نشان می دهد چگونه تغییرات اقلیمی و محیطی طی 11500 سال گذشته چشم انداز دره نیل را شکل داده اند.
این پروژه تحت نظارت انجمن اکتشاف مصر (لندن) و با مجوز وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر انجام شده است.