به نقل از خاتمی مدیا، حجت الاسلام والمسلمین سید محمد خاتمی طی سخنانی با اشاره به جنبه نوستالژیک شهر یزد برای خود، به مسائل و مشکلات این استان و کشور پرداخت و گفت: روزگاری سخن از کم آبی یزد بود، اما امروز مشخص شده که اساسا کل ایران در اقلیم نیمه خشک دنیا قرار دارد و نیز با تحولاتی که در فضای زیست بشری ایجاد شده و الزاماتی که دنیای مدرن ایجاد کرده و نقش روزافزون صنعت و تکنولوژی، این مشکل بیشتر شده است؛ تا جایی که حتی این ایده مطرح شده که جنگ جهانی سوم بر سر آب خواهد بود. طبعا این مشکلات به دلیل قرار گرفتن در اقلیم نیمه خشک، در مناطقی چون یزد به دلایلی همچون از بین رفتن منابع زیرزمینی، کاهش نزولات آسمانی، گسترش شهرها و... به شکل فاجعه باری بروز یافته است.

وی با اشاره به جایگاه یزد در ایران باستان، گفت: یزد منطقه ای است که اگر نبود، عمده پهنه ایران کویری بود و ساکنان این منطقه به خاطر ابداعاتی همچون قنات توانسته اند در جایی که زندگی وجود ندارد، ایجاد زندگی کنند. وجود این زندگی و جلوگیری از تبدیل بخش عمده ایران به کویر چقدر ارزش دارد؟! همچنین ما جزو معدود کشورهای پر قدمت جهان هستیم که از قبل اسلام نیز دارای تمدنی وسیع بوده است. پس از اسلام نیز بزرگترین سهم در ایجاد تمدن اسلامی را ایران داشت، البته سهم کشورهای دیگر را کم نمی کنم، اما حتی صرف و نحو عربی را ایرانیان ایجاد کردند، بزرگترین فقهای اهل تسنن ایرانی هستند و فلسفه اسلامی درون ایران تأسیس می شود و حتی عرفان اسلامی نیز متأثر از ایران است که یکی از کانون های مهم اسن تمدن ایرانی-اسلامی نیز یزد است.

خاتمی با اشاره به سابقه دین زرتشتی در ایران و مهاجرت بخشی از آنان به هند، یادآور شد: باقی مانده پیروان این دین نیز در یزد و کرمان زندگی می کنند. یعنی در یزد که به آن دارالعباده گفته می شود، ما با زرتشتیان علی رغم برخی محدودیت ها، همزیستی مسالمت آمیز برابر داشته ایم. همچنین اگر ما از تلاش برای تحمیل اشرافیت به ایران توسط اعراب صدر اسلام سخن می گوییم، این مناطقی مرکزی چون یزد و کرمان بودند که جلوی این تحمیل را گرفتند و اصالت ایرانی را حفظ کردند.

وی به جنگ اخیر اشاره کرد و یادآور شد: شما در جنگ 12 روزه دیدید تمام اختلافات کنار رفت و کسانی که حتی به دولت اعتراض داشتند همه کنار همدیگر مقابل تجاوز ایستادند و همه از ایران سخن گفتند و نظام جمهوری اسلامی؛ همه گفتند ای ایران را بگویید. البته ای ایران گفتن کافی نیست، بلکه باید نسبت به ایران اهتمام عملی داشت. من از اسلامی سخن می گویم که به ایران احترام قائل است و در ایرانی استعداد بزرگی را کشف کرد؛ و نیز از ایرانی سخن می گویم که از این گشایش اسلام بهره برداری کرد.

رییس دولت اصلاحات در ادامه سخنان خود گفت: ما اگر به یزد توجه می کنیم به خاطر تعصب منطقه ای نیست، بلکه به خاطر کانون ایجاد شگفت انگیز زندگی و شکوفایی در یک منطقه کویری است. مردم یزد همواره به مناطق مختلف ایران مهاجرت کرده اند و با حفظ هویت خود در آنجا نیز ایجاد زندگی کرده اند؛ اما اینکه دلیل این مهاجرت غیرقابل سکونت شدن یزد باشد، باعث می شود اصل زندگی که در قرون و اعصار متمادی شکل گرفته، از بین برود. امروز نه تنها نیروهای تحصیلکرده یزد در حال مهاجرت هستند، بلکه حتی در کارهای ساده نیز نیازمند نیروی کار غیر یزدی هستیم.

وی ادامه داد: قرن ها تلاش برای ایجاد زندگی در یک منطقه لم یزرع، با این مهاجرت ها دچار آسیب می شود و مهم تر از آن، تهدید هویت ایرانی ای را در پی خواهد داشت که در این منطقه شکل گرفته است که باید فکری به حال آن شود.