تصور کن عدد π را نه به عنوان رشته ای بی پایان از ارقام، بلکه همچون منظره ای از رنگ و بافت ببینی؛ آسمانی آبی در کنار رشته کوه های زرد، و در پس زمینه جویبارهایی از اعداد اول که درخشان می درخشند.

برای دانیل تمت (Daniel Tammet) چنین تصویری واقعی است. او ریاضیات را حس می کند، زبان را می بیند، و حافظه اش از مسیرهایی می گذرد که در مغز انسان عادی ناشناخته اند.

متولد 1979 در لندن، تمت نخستین فرزند از خانواده ای پرجمعیت بود. از کودکی دچار صرع های شدید، جابجایی حسی یا حس آمیزی (Synesthesia) و سندرم آسپرگر (Asperger Syndrome) بود. پزشکان می گفتند این ترکیب می تواند درک او از جهان را مختل کند. اما در او نتیجه برعکس شد: ذهنی که قواعد عادی را نپذیرفت و به جای محاسبه، احساس کرد.

در سال 2004 او در برابر تماشاگران در لندن عدد π را تا بیش از 22 هزار رقم اعشار از حفظ خواند. سه سال بعد، در کمتر از هفت روز زبان ایسلندی را یاد گرفت، کاری که حتی زبان شناسان حرفه ای هم از آن عاجزند. اما شگفت انگیزتر از رکوردها، شیوهٔ ادراک او بود: تمت اعداد را با رنگ، شکل و بافت می بیند و می گوید ریاضی برایم نوعی موسیقی است که در ذهنم می نوازد.

امروز تمت نه فقط یک نابغهٔ عددی بلکه نویسنده ای فلسفی است که تجربهٔ زیستن با ذهنی غیرمعمول را بازگو می کند. جهان او پلی است میان ریاضی، شعر و عصب شناسی — جایی که محاسبه، احساس دارد و عدد، چهره ای انسانی پیدا می کند.

در پنج سالگی نخستین حملهٔ صرعی زندگی اش را تجربه کرد؛ تجربه ای که بعدها گفت مثل برق درون ذهنم بود که چراغی تازه را روشن کرد . پس از هر حمله، درک او از رنگ و عدد تغییر می کرد.

در مدرسه از انزوا رنج می برد؛ صدای زیاد یا تماس فیزیکی برایش غیرقابل تحمل بود. اما همان سکوتی که دیگران را می آزرد، برایش فضایی از تمرکز خالص می ساخت. ساعت ها به اعداد نگاه می کرد و الگوهای تکرارشونده را می دید.

والدینش متوجه شدند که او می تواند جمع های چندرقمی را بدون نوشتن انجام دهد. وقتی از او پرسیدند چگونه، پاسخ داد: نتیجه را می بینم، لازم نیست حساب کنم.

در واقع مغز او مسیر محاسبه را دور می زد. اطلاعات عددی مستقیماً به نواحی تصویری می رفت، و پاسخ به شکل تصویری در ذهنش شکل می گرفت. بعدها این پدیده با عنوان پردازش چندحسی هم زمان (Cross-Modal Processing) توصیف شد.

تمت می گوید هر عدد برایش شخصیت دارد. عدد 4 سرد است، 5 مهربان، 11 مغرور و 8 زبر.

این ترکیب حس و عدد نمونهٔ کامل جابجایی حسی یا حس آمیزی (Synesthesia) است؛ وضعیتی که در آن مرز میان حواس از میان می رود و مغز، ورودی ها را در هم می آمیزد.

در آزمایش های مغزی دیده شد هنگام انجام محاسبه، نواحی بینایی او فعال می شوند، نه فقط بخش ریاضی مغز. یعنی او ریاضیات را می بیند .

به گفتهٔ خودش، وقتی معادله ای حل می کند، اعداد مانند موج های رنگی به هم برخورد می کنند و شکلی زیبا می سازند .
این نگاه زیبایی شناسانه به عدد باعث شد ریاضی برایش نه علم بلکه زبان احساس باشد. او در مصاحبه ای گفت: اگر عدد 333 را ببینم، لبخند می زنم؛ اگر 289 را ببینم، دلم می گیرد.

چنین تجربه ای نشان می دهد ذهن او به جای پردازش انتزاعی، از سیستم حسی برای رمزگشایی استفاده می کند — مدلی که اکنون در علوم شناختی برای درک خلاقیت در اوتیسم مطالعه می شود.

در مارس 2004 تمت در دانشگاه لندن رکوردی جهانی بر جا گذاشت: او در عرض پنج ساعت و نه دقیقه عدد π را تا 22 514 رقم از حفظ گفت. در تمام این مدت هیچ اشتباهی نداشت.

یک سال بعد، شبکهٔ تلویزیونی Channel 5 بریتانیا مستندی با عنوان The Boy With the Incredible Mind ساخت که او را به شهرت جهانی رساند.

در همان برنامه، زبان شناسان ایسلندی او را به چالش کشیدند تا در یک هفته زبان ایسلندی را یاد بگیرد. هفت روز بعد او در مصاحبهٔ زنده به زبان ایسلندی صحبت کرد.

دانشمندان توضیح می دهند که تمت از الگوهای عددی در زبان (Linguistic Patterning) بهره می برد؛ او ریتم و تکرار را می شنود و زبان را همچون دنباله ای از توالی های عددی ذخیره می کند.

او بعدها گفت: هر واژه برایم ترکیب خاصی از صدا و رنگ دارد، و همین باعث می شود یادگیری طبیعی شود.

در تصویربرداری fMRI دیده شد هنگام فکر کردن به اعداد، نه تنها قشر پیش پیشانی بلکه نواحی مرتبط با حافظهٔ تصویری و هیجانی فعال می شوند. یعنی عدد برای او مفهومی احساسی دارد. این الگو با مغز افراد دارای سندرم آسپرگر همخوانی نسبی دارد، اما شدت ارتباط میان حواس در تمت بی سابقه است.

پژوهشگران معتقدند این نوع ادراک به علت اتصال گستردهٔ سیناپسی در دوران رشد (Enhanced Synaptic Connectivity) است. در نتیجه، مغز او نه تنها داده ها را تحلیل می کند بلکه تجربه می کند.

تمت خودش می گوید: وقتی به عدد فکر می کنم، آن را حس می کنم، مثل لمس کردن یک سطح با دست.

این تجربهٔ حسی از عدد سبب می شود محاسبات پیچیده برای او خسته کننده نباشد؛ زیرا هر مسئله مانند قطعه ای موسیقایی در ذهنش به زیبایی حل می شود.

تمت امروز در پاریس زندگی می کند و به عنوان نویسنده و سخنران شناخته می شود. کتاب خاطراتش Born on a Blue Day (متولد در روزی آبی) به بیش از بیست زبان ترجمه شده و نگاه فلسفی او به ریاضیات و انسان را نشان می دهد.
او در کتاب بعدی اش Thinking in Numbers ریاضی را زبان شعر می نامد و از رابطهٔ میان نظم و احساس سخن می گوید.

در مصاحبه ای گفت: من متفاوت هستم، اما بیماری ندارم. مغزم فقط دنیا را با زاویه ای دیگر می بیند. این جمله به شعار بسیاری از مدافعان تنوع عصبی (Neurodiversity) بدل شد.

او اکنون در برنامه های آموزشی برای کودکان طیف اوتیسم فعالیت دارد و می گوید هدفش نشان دادن این است که نبوغ الزاماً در پی رفع نقص نیست؛ گاهی در پذیرش تفاوت معنا می یابد.

دانیل تمت نابغه ای در طیف اوتیسم است که ریاضیات را به صورت تصویری و رنگی درک می کند. او با جابجایی حسی، اعداد را می بیند و احساس می کند و در پنج ساعت عدد π را تا بیش از 22 هزار رقم از حفظ گفت.

توانایی اش در یادگیری سریع زبان ها نتیجهٔ پیوند میان ریتم و الگوهای عددی در مغزش است. تصویربرداری مغزی نشان داد نواحی حسی و هیجانی او در محاسبه فعال می شوند.

تمت در آثارش ریاضی را زبانی شاعرانه می داند و از زیبایی درون نظم سخن می گوید. او نمونه ای از تنوع عصبی است که نشان می دهد تفاوت، بُعدی از نبوغ است. زندگی اش مرز میان علم، هنر و احساس را از نو تعریف کرده است.

1. دانیل تمت چگونه محاسبه می کند؟
او نتیجه را به صورت تصویری در ذهن می بیند، نه از راه محاسبهٔ گام به گام عددی.

2. آیا توانایی او ذاتی است یا حاصل تمرین؟
پژوهش ها نشان می دهد ریشهٔ آن در ساختار عصبی متفاوت و اتصال سیناپسی گسترده است، نه صرف تمرین.

3. جابجایی حسی چیست؟
پدیده ای است که در آن حواس با هم تداخل می یابند؛ مثلاً شنیدن رنگ یا دیدن صدا.

4. چرا توانست زبان ایسلندی را در یک هفته یاد بگیرد؟
زیرا الگوهای واجی و ریتم زبان را مانند الگوهای عددی تشخیص می دهد و در حافظهٔ تصویری ذخیره می کند.

5. آیا دانیل تمت خود را بیمار می داند؟
خیر، او تفاوتش را نوعی دیدگاه دیگر به جهان می داند و از آن برای الهام بخشیدن به دیگران بهره می برد.

منبع: عصر ایران