به گزارش پارسینه به نقل از زومیت، ما روم باستان را با لژیونرها، جاده های سنگ فرش و کولوسئوم می شناسیم، اما این تنها نیمی از داستان است. در پس آن نمای نظامی قدرتمند، مهندسانی حضور داشتند که با فیزیک و مکانیک، دست به اقداماتی علمی تخیلی می زدند؛ فناوری هایی که جهان برای درک مجدد آن ها، می بایست بیش از هزار سال منتظر می ماند.

مرکز این نبوغ، شهر اسکندریه و مردی به نام هیرو بود که می توان او را تونی استارک قرن اول میلادی نامید. هیرو دستگاه هایی می ساخت که گویی جادویی بودند. به عنوان مثال، درهای سنگین معبد که با روشن شدن آتش محراب، به طور خودکار و بدون دخالت دست باز می شدند! او حتی اولین موتور بخار تاریخ را نیز ساخت؛ اما از آنجا که در آن زمان نیروی کار بردگان ارزان و فراوان بود، این اختراع بزرگ تنها به عنوان یک اسباب بازی جالب باقی ماند و انقلاب صنعتی 1700 سال به تعویق افتاد.

علاوه بر این، رومی ها بتنی ساخته بودند که خود را ترمیم می کرد! آن ها همچنین ساعت های آبی پیچیده ای داشتند که مانند یک کامپیوتر آنالوگ، خود را با فصول سال تنظیم می کردند و حتی دستگاه فروش خودکار نیز اختراع کرده بودند.

این ها تنها چند نمونه از فناوری های گمشده ی رومیان بودند. تصور می کنید اگر تنها یکی از این اختراعات، مانند همان موتور بخار، جدی گرفته می شد، امروز دنیای ما دقیقاً چه شکلی بود؟

در قرن اول میلادی درحالی که روم بر مدیترانه حکمرانی می کرد، شهر اسکندریه در مصر که اکنون بخشی از امپراتوری بود، همچنان مرکز و قطب فکری جهان محسوب می شد. این شهر با کتابخانه ی افسانه ای خود دانش یونانی، مصری و رومی در گرد هم می آورد. در این کانون علمی، مردی یونانی الاصل به نام هیرو اهل اسکندریه (Hero of Alexandria) زندگی و تدریس می کرد.

هیرو مخترع، ریاضیدان و مهندس بود و برخلاف بسیاری از فلاسفه ی پیش از خود که به تئوری محض می پرداختند، به کاربرد علم اهمیت بیشتری می داد. او می خواست ببیند فیزیک چگونه می تواند کار کند. هیرو کتاب های راهنمای متعددی نوشت، از جمله پنوماتیکا (درباره ی فشار هوا و بخار) و مکانیکا ، که در آن ها طرح های دقیقی از ده ها دستگاه شگفت انگیز را ثبت کرد.

هیرو اهل اسکندریه، فیزیک را از دفتر فلسفه بیرون آورد و به ابزارهای زنده تبدیل کرد

کمی عجیب به نظر می رسد که نام او به اندازه ی لئوناردو داوینچی، که 14 قرن بعد از او آمد، شناخته شده نیست. شاید به این دلیل که بسیاری از اختراعات او چنان غیرملموس بودند که در زمان خود بیشتر به عنوان شعبده های معبد یا اسباب بازی های هوشمندانه تلقی می شدند تا انقلاب های صنعتی. اما این اسباب بازی ها بر اصولی استوار بودند که جهان مدرن را شکل دادند.

معبد پانتئون در ایتالیا، رم

این صحنه را در ذهنتان تصور کنید: یک کشیش رومی به ورودی معبد بزرگ نزدیک می شود. در مقابلش، دو درِ برنزی عظیم و سنگین قرار دارد که معمولاً برای باز شدن به نیروی چندین مرد قوی نیاز دارند. کشیش به محراب کوچکی که در کنار درها قرار دارد نزدیک می شود و آتشی برمی افروزد.

چند لحظه می گذرد. سپس با صدایی که گویی نفس خدایان است، درهای سنگین، به آرامی و بدون دخالت هیچ دستی، به روی زائران باز می شوند. البته این اتفاق ربطی به جادو با نیروهای ماوراءالطبیعه ی کشیش نداشت: سیستم به لطف نبوغ هیرو کار می کرد.

این اختراع که در کتاب پنوماتیکا شرح داده شد، شاهکار مکانیک سیالات و ترمودینامیک پایه به حساب می آمد. سیستم کاملاً در زیر زمین و دور از چشم همه پنهان بود. بیایید ببینیم چطور کار می کرد:

در قدم اول، آتشی که کشیش بر روی محراب روشن می کرد، هوای محبوس در یک محفظه ی مهروموم شده در زیر محراب را گرم می کرد. هیرو می دانست که هوا وقتی گرم می شود، جای بیشتری می خواهد، یعنی منبسط می شود. هوای منبسط شده به دنبال راه فرار می گشت و فشار ایجاد می کرد.

وقتی زائران با ترس از درهای متحرک معبد عبور می کردند، پشت صحنه فقط بخار، فشار هوا و گرانش کار می کرد

در مرحله بعد این هوای فشرده از طریق لوله ای به یک ظرف بزرگ و سنگین پر از آب که در جایی دیگر پنهان بود، هدایت می شد. فشار هوا، آب را از این ظرف به درون سطلی بزرگ تر می راند که مانند یک وزنه ی تعادلی آویزان بود.

سپس نوبت به گرانش می رسید: با پر شدن سطل از آب، وزن آن به طور پیوسته افزایش می یافت. این سطل سنگین از طریق مجموعه ای از طناب ها و قرقره ها به دو محور عمودی (پین) متصل بود که درهای معبد بر روی آن ها می چرخیدند.

هنگامی که وزن سطل به حد کافی می رسید، سطل به خاطر نیروی گرانش به سمت پایین کشیده می شد. این حرکت، طناب ها را می کشید و طناب ها نیز محورها را می چرخاندند و در نتیجه، درهای عظیم برنزی به آرامی باز می شدند. اما کار سیستم به همین جا ختم نمی شد؛ فرایند بسته شدن نیز خودکار بود:

در پایان مراسم وقتی آتش روی محراب را خاموش می کردند، هوای داخل محفظه ی زیر محراب سرد می شد. هوای سرد منقبض می شود و خلأ نسبی یا فشار منفی ایجاد می کند. این فشار منفی، آبی را که به داخل سطل وزنه رانده شده بود، از طریق یک لوله ی سیفون مانند، به مخزن اصلی بازمی گرداند.

با خالی شدن سطل، وزن آن کاهش می یافت و درها که احتمالاً با یک وزنه ی تعادل دیگر تنظیم شده بودند، به آرامی به حالت اولیه ی خود بازمی گشتند و بسته می شدند.

سپس کل سیستم خودش را برای مراسم بعدی ریست می کرد. این دستگاه قرن ها جلوتر از زمان خود بود، گرچه آن را نه با هدف راحتی، بلکه برای ایجاد شگفتی و ترس مذهبی ساختند؛ نمایشی فیزیکی از قدرت نامریی خدایان.

برای رومیان بایتان رومیان دستگاه آیولیپایل صرفاً سرگرمی بود

اگر درهای خودکار را کاربرد هوشمندانه ی فیزیک بدانیم، اختراع بعدی هیرو چیزی بود که می توانست مسیر تاریخ بشر را تغییر دهد. این دستگاه، آیولیپایل (Aeolipile) نام داشت، به معنی توپ بادی یا توپ آئولوس (خدای بادها). آیولیپایل اولین موتور بخار یا دقیق تر بگوییم، اولین توربین بخار واکنشی ثبت شده در تاریخ بود.

رومی ها نخستین موتور بخار تاریخ را ساختند، اما آن را اسباب بازی نامیدند

آیولیپایل ساختار جالب و ساده ای داشت: یک کره ی فلزی توخالی که می توانست آزادانه روی دو محور بچرخد. این محورها خود لوله هایی بودند به یک دیگ آب مهروموم شده متصل می شدند که پایین قرار داشت. روی خودِ کره هم دو تا لوله ی خروجی (نازل) خمیده، درست روبروی هم، نصب شده بود. ولی دستگاه چطور کار می کرد؟

زیر دیگ آب آتش روشن می کردند. آب می جوشید و بخار تولید می کرد. بخار، که راهی برای فرار نداشت، از طریق لوله های محوری به سمت بالا و به داخل کره ی توخالی رانده می شد. سپس، بخار فشرده با فشار زیاد از دو نازل خمیده خارج (یا شلیک) می شد.

و اینجای کار، نبوغ هیرو خودش را نشان می دهد. بر اساس همان قانونی که قرن ها بعد نیوتن آن را فرمول بندی کرد (قانون سوم: عمل و عکس العمل)، وقتی بخار با فشار ازیک طرف به بیرون می رفت، نیرویی مساوی در جهت مخالف به کره وارد می کرد.

اما ازآنجاکه این اتفاق هم زمان از دو نازل در دو جهت مخالف رخ می داد، نتیجه نیروی گشتاوری بود که با باعث می شد کره با سرعت زیاد حول محور خود بچرخد.

هیرو اهل اسکندریه، در قرن اول میلادی، نیروی بخار را مهار کرده بود. پس چرا این اختراع جهان را تغییر نداد؟ چرا انقلاب صنعتی 1700 سال دیگر به تعویق افتاد؟ اینجا می بینیم که همیشه صرف اختراع کردن کافی نیست، بلکه زمانه هم باید آماده باشد.

مکانیزم دستگاه آیولیپایل

نخست اینکه در آن دوران این دستگاه را اسباب بازی می دانستند، یک وسیله ی جالب (Wonder) برای سرگرم کردن مهمانان ثروتمند یا نمایش در معابد. هیچ کس آن را به چشم نیروی محرکه یا موتور یا نمی دید؛ یعنی وسیله ای که بتواند کارهای سخت مثل چرخاندن سنگ آسیاب یا پمپاژ آب را انجام دهد.

اگر هیرو را جد جیمز وات بدانیم، انقلاب صنعتی باید هزار سال زودتر آغاز می شد

دلیل دوم، در آن زمان چنین نیازی وجود نداشت. جامعه ی روم، متأسفانه، بر پایه ی نیروی کار ارزان و فراوان بردگان می چرخید. وقتی می شد با ده ها برده یک کار سنگین را انجام داد، طبیعتاً انگیزه ی اقتصادی و اجتماعی ساخت ماشین هایی که در کار صرفه جویی کنند هم وجود نداشت. چرا باید دستگاه بخار پیچیده ای می ساختند تا آسیاب را بچرخاند، درحالی که ده ها برده می توانستند این کار را انجام دهند؟

سوم، آیولیپایل دستگاه کم فشاری بود و قدرت زیادی تولید نمی کرد. برای ساختن موتورهای بخار قدرتمندی که در انقلاب صنعتی ظهور کردند (مانند موتور نیوکامن در 1712)، به دیگ های بخار پرفشار و سیلندرهای دقیقی نیاز بود که بتوانند آن فشار را تحمل کنند، چیزی که فناوری ریخته گری رومی هنوز با آن فاصله ی زیادی داشت.

و به این ترتیب، بزرگ ترین فرصت ازدست رفته ی فناوری در تاریخ بشر رقم خورد. رومی ها در آستانه ی عصر ماشین ایستاده بودند، به آن نگاه کردند، آن را جالب نامیدند و از کنارش گذشتند.

گنبد پانتئون

درحالی که اختراعات هیرو عمدتاً نادیده گرفته شدند، یک فناوری رومی دیگر وجود داشت که همه جا استفاده می شد، اما راز آن برای 2000 سال مخفی ماند: بتن رومی.

ساختمان های مدرن بتنی گاهی تنها پس از چند دهه شروع می کنند به شروع می کنند به ترک خوردن، فرسوده شدن و ریختن. بااین حال، سازه های رومی مانند پانتئون در رم با گنبد عظیمش که هنوز هم بزرگ ترین گنبد بتنی غیرمسلح در تمام دنیاست، یا اسکله ها و آبراه هایی که 20 قرن در برابر آب شور و فرسایش مقاومت کرده اند، همچنان پابرجا هستند.

چطور چنین چیزی ممکن است؟ بتن آن ها چه خاصیتی داشت که بتن ما ندارد؟

راز دوام سازه های امپراتوری روم، به ترکیبی برمی گشت که خودش زخم هایش را می بست

دانشمندان از دهه ها قبل می دانستند که رومی ها از ترکیب خاصی استفاده کرده اند: خاکستر آتشفشانی (به نام پوزولانا)، آهک و آب. این ترکیب به خودی خود بسیار مقاوم بود، اما همه ی داستان را روشن نمی کرد.

راز واقعی در چیزی نهفته بود که مورخان و مهندسان مدرن آن را یک نقص یا اختلاط بی کیفیت می پنداشتند. در تمام نمونه های بتن رومی، تکه های کوچک و سفیدرنگی از آهک دیده می شود که به کلوخه های آهک (Lime Clasts) معروف اند. همه فکر می کردند این ها یعنی رومی ها موادشان را خوب هم نزده اند!

نمونه کلوخه های آهک

اما در سال 2023، تیمی از محققان مؤسسه ی فناوری ماساچوست (MIT) نکته ی شگفت انگیزی را کشف کردند: این کلوخه ها نه تنها نقص محسوب نمی شدند، بلکه کلید طول عمر باورنکردنی بتن رومی بودند.

کلوخه هایی که مهندسان مدرن آن ها را نقص کار می دانستند، در واقع هوش درون بتن رومی بودند

آن ها دریافتند که رومی ها از روشی به نام اختلاط گرم (Hot Mixing) استفاده می کردند. یعنی به جای اینکه اول آهک را با آب مخلوط کنند (که به آن آهک شکفته می گویند) و بعد در بتن بریزند، مستقیماً آهک زنده (Quicklime) داغ و واکنش نداده را در دمای خیلی بالا با بقیه مواد مخلوط می کردند.

این فرایند شیمیایی گرمازای شدید، نه تنها ترکیبات منحصربه فردی ایجاد می کرد، بلکه باعث می شد تکه های کوچک آهک به عنوان منبع واکنشی در ساختار بتن باقی بمانند. اینجا بود که جادوی خودترمیمی رخ می داد:

با گذشت زمان، ترک کوچکی در بتن ایجاد می شد؛ مثلاً در اثر نشست زمین یا زلزله یا صرفاً فرسایش و طبیعتاً آب باران یا رطوبت به داخل این ترک نفوذ می کرد.

به محض اینکه آب به یکی از این کپسول های آهکی می رسید، آن را فعال می کرد: آهک در آب حل می شد و محلولی غنی از کلسیم ایجاد می کرد. بعد محلول به داخل ترک جریان می یافت و آنجا به سرعت دوباره متبلور می شد، یعنی کربنات کلسیم (سنگ آهک) تشکیل می داد.

این فرایند، ترک را از داخل چسب می زد و ساختار را ترمیم می کرد. انگار که بتن، سیستم ایمنی بدن خودش را داشت و زخم هایش را درمان می کرد.

محققان MIT این بتن را بازسازی کردند؛ آن را شکستند، به آن آب افزودند و به تماشا نشستند: ترک ها در عرض تنها دو هفته به طور کامل بهبود یافتند. رومی ها بتن هوشمند ساخته بودند، همین فناوری به آن ها اجازه داد تا گنبد پانتئون را بسازند و آبراه هایی به طول بیش از 400 کیلومتر را در زمین های پیچیده احداث کنند.

برای امپراتوری ای که به برنامه ریزی دقیق نظامی و اداری متکی بود، سنجش زمان اهمیت فوق العاده ای داشت. در آن ولی ساعت های آفتابی رایج در آن دوران، مشکلی اساسی داشتند: در روزهای ابری یا در طول شب کاملاً بی مصرف و بی فایده می شدند.

پیش از اینکه رومی ها اسنکدریه را فتح کنند، مخترع یونانی دیگری به نام تیسیبیوس (Ctesibius) در قرن سوم پیش از میلاد راه حل این مشکل را یافت، ولی اما رومی ها این فناوری را به کمال رساندند و در سطح وسیع تری از آن استفاده کردند. این دستگاه، ساعت آبی یا کلپسیدرا (Clepsydra) نام داشت.

رومی ها حتی زمان را مهندسی کردند؛ ساعتی ساختند که خودش را با فصل ها تطبیق می داد

ساعت های آبی ساده (مانند یک سطل سوراخ دار) به قدر کافی دقیق نبودند، زیرا با پایین آمدن سطح آب، فشار کاهش می یافت و جریان آب کندتر می شد. تیسیبیوس این مشکل را با مهندسی درخشان خود حل کرد.

شبیه سازی ساعت آبی رومی

ساعت او مثل سیستمی خودکار و دقیق عمل می کرد:

جریان ثابت: او از دو مخزن استفاده کرد. مخزن اول (بالایی) همیشه تا لبه پر نگه داشته می شد و آب اضافی از آن سرریز می کرد. این تضمین می کرد که آبی که از سوراخ آن به مخزن دوم (مخزن اندازه گیری) می چکد، همیشه فشار ثابت و در نتیجه جریان ثابتی داشته باشد.

اندازه گیری: در مخزن دوم، آب به آرامی جمع می شد. داخل این مخزن دوم، یک شناور (چیزی شبیه شناور کولر) قرار داشت که همراه با سطح آب بالا می آمد.

نمایش زمان: شناور به یک عقربه یا گاهی یک مجسمه ی کوچک متصل بود که روی یک ستون یا صفحه ی مدرج حرکت می کرد و ساعت را نشان می داد.

تنظیم مجدد خودکار: نبوغ واقعی در پایان روز رخ می داد. هنگامی که آب به بالای مخزن دوم می رسید، وارد یک لوله ی سیفون می شد. این سیفون به طور ناگهانی و کامل، تمام آب مخزن را تخلیه می کرد و شناور به پایین می افتاد و ساعت برای روز بعد ریست می شد.

دستگاهی که روز را به دوازده بخش تقسیم می کرد، در سکوت با گردش زمین هم هماهنگ می شد

کمی صبر کنید. تیسیبیوس و مهندسان بعدی می دانستند که طول ساعت ها در فصول مختلف متفاوت است، زیرا رومی ها روز را به 12 ساعت مساوی تقسیم می کردند، بنابراین یک ساعت در تابستان طولانی تر از یک ساعت در زمستان بود.

پس برای این جریان هم راه حل شگفت انگیزی درنظر گرفتند: آبی که از سیفون تخلیه می شد، روی چرخ آبی کوچکی می ریخت. این چرخ آبی از طریق مجموعه ای از چرخ دنده های دقیق، صفحه ی مدرج زمان را به آرامی می چرخاند.

چرخش صفحه به گونه ای تنظیم شده بود که در طول یک سال کامل، 365 روز، یک دور کامل می زد و به طور خودکار مقیاس ساعت ها را با فصل جدید تطبیق می داد. این دستگاه در واقع یک کامپیوتر آنالوگ بود که تنها با نیروی گرانش و جریان آب کار می کرد.

ذهنیت مهندسی روم تنها به دستگاه های دقیق یا مواد جادویی محدود نمی شد؛ بلکه به مقیاس نیز می اندیشید. تغذیه ی شهرهای عظیمی مانند رم، که نزدیک به یک میلیون نفر جمعیت داشت، مستلزم تولید انبوه مواد غذایی بود.

بقایای آسیاب های باربگال

مدل سازی آسیاب های باربگال در جنوب فرانسه

در جنوب فرانسه، نزدیک شهر آرل امروزی، باستان شناسان بقایای مجموعه ای به نام آسیاب های باربِگال (Barbegal) را کشف کردند. این مجموعه، که قدمت آن به قرن دوم میلادی بازمی گردد، چیزی نبود جز یک کارخانه ی صنعتی تولید آرد، 1500 سال قبل از اینکه کلمه ی کارخانه حتی وجود داشته باشد.

خط تولیدی رومی ها در جنوب فرانسه، 1500 سال پیش از عصر کارخانه ها کار می کرد

دو قنات، آب را به بالای یک تپه ی شیب دار می رساندند. آنجا آب به دو کانال موازی تقسیم می شد که از سراشیبی تپه پایین می آمدند. در طول هر کانال، هشت چرخ آبی غول پیکر را به صورت متوالی پشت سرهم نصب کرده بودند، یعنی در مجموع 16 چرخ.

سیستم چطور کار می کرد؟ آب به چرخ اول می رسید و آن را می چرخاند. بعد، همان آب از پایین چرخ اول، وارد کانالی می شد که آن را دقیقاً به بالای چرخ دوم می رساند. چرخ دوم را هم می چرخاند و می رفت سراغ چرخ سوم و همین طور تا چرخ هشتم در انتهای سراشیبی.

هر یک از این 16 چرخ آبی، از طریق محورها و چرخ دنده های چوبی، مستقیماً به یک سنگ آسیاب سنگین در ساختمان کناری متصل بود. کارگرها فقط گندم را در 16 آسیاب می ریختند و سیستم، گندم را تبدیل به آرد می کرد.

این سازوکار اولین خط تولید مکانیزه ی شناخته شده در تاریخ بود. برآوردها نشان می دهد که این کارخانه می توانست روزانه تا 25 تُن آرد تولید کند، که برای تغذیه ی ده ها هزار نفر کفایت می کرد. جالب تر اینکه اداره ی کل این مجموعه ی عظیم صنعتی هم فقط به حدود 30 کارگر نیاز داشت.

سال 2023، یک باستان شناس آماتور در مزرعه ای در آلمان، قطعه ی فلزی کوچک و درخشانی را در میان خاک پیدا کرد. مشخص شد که این شیء، یک قفل رومی است که حدود 1600 سال قدمت دارد، اما نه قفلی معمولی: جنسش طلای خالص بود و سایزش حیرت انگیز: اندازه ی قفل، نصف در یک نوشابه ی معمولی بود.

باوجود سایز بسیار کوچک و قرن ها مدفون بودن زیر خاک، بازهم مکانیزم قفل تا حد زیادی سالم به نظر می رسید. این قفل دقیقاً مانند یک قفل آویز مدرن کار می کرد: یک کلید مینیاتوری وارد سوراخ می شد، می چرخید و مکانیزم داخلی، زنجیر یا حلقه ای را آزاد می کرد.

کلیدی بسیار کوچک وارد قفل مینیاتوری طلا می شد و مکانیزم داخلی، زنجیر یا حلقه ای را آزاد می کرد

ساختن چنین مکانیزم پیچیده ای (شامل فنرهای ریز و اهرم های داخلی) در این مقیاس، بدون ماشین آلات پیشرفته، میکروسکوپ یا ابزارهای مدرن، از سطح مهارت و صنعتگری باورنکردنی آن دوران حکایت دارد.

این قفل کوچک طلایی، که احتمالاً برای یک جعبه جواهرات خیلی گران قیمت یا یک صندوقچه ی شخصی کوچک استفاده می شده، به ما نشان می دهد که صنعتگران رومی نه تنها در ساخت قنات های غول پیکر، بلکه در هنر مینیاتوری و مهندسی دقیق نیز استاد بودند.

و در نهایت، به اختراع فردی بازمی گردیم که این سفر را آغاز کرد؛ دستگاهی که شاید مدرن ترین اختراع هیرو اهل اسکندریه باشد: اولین دستگاه فروش خودکار (Vending Machine).

اولین دستگاه فروش خودکار بازسازی شده در موزه Thessaloniki Technology

این دستگاه هم، مثل درهای اتوماتیک، احتمالاً در ورودی معابد استفاده می شد. اما این بار هدفش ایجاد ترس و ابهت نبود و احتمالاً برای مقاصد تجاری استفاده می شد: فروش آب مقدس (یا شاید شراب) به زائران، بدون اینکه نیازی به یک فروشنده ی تمام وقت باشد.

این دستگاه در ظاهر به یک کوزه ی گلی یا ظرف فلزی معمولی شباهت داشت، اما بیایید به سازوکار داخلی اش نگاه کنیم.

نخستین دستگاه فروش خودکار جهان، در معبدی در اسکندریه کار می کرد: سکه بینداز، آب مقدس بگیر!

بالای ظرف شکافی برای انداختن سکه تعبیه شده بود. سکه پس از افتادن، روی یک کفه ی کوچک یا اهرم تعادلی فرود می آمد و وزنش باعث می شد اهرم کمی کج شود.

انتهای دیگر اهرم به دریچه ای مخروطی شکل متصل بود که مسیر خروج مایع را مسدود می کرد. با کج شدن اهرم، دریچه برای لحظه ای باز می شد و مقدار دقیقی از آب مقدس یا شراب از لوله خارج می شد و در فنجان زائر می ریخت.

در همین زمان با کج شدن کامل اهرم، سکه از روی کفه به داخل صندوقچه ی پول در پایین دستگاه می لغزید. بلافاصله پس از افتادن سکه، کفه (که اکنون سبک شده بود) به حالت اولیه ی خود بازمی گشت و دریچه را می بست و جریان مایع را قطع می کرد.

فرایند فوق، معامله ای کامل، خودکار و سنجیده را پیش می برد. هیرو دستگاهی ساخته بود که یک ورودی (سکه) را می پذیرفت، آن را پردازش می کرد و یک خروجی مشخص (مقدار معینی مایع) تحویل می داد. این ایده آن قدر جلوتر از زمان خود بود که پس از سقوط روم، به طور کامل ناپدید شد.

جهان تقریباً 1800 سال صبر کرد تا این مفهوم در قرن نوزدهم، ابتدا برای فروش روزنامه و سپس آدامس و نوشابه، دوباره اختراع شود.

از درهای معبدی که با آتش باز می شدند تا بتنی که خود را شفا می داد، از موتور بخاری که نادیده گرفته شد تا دستگاهی که سکه می پذیرفت؛ فناوری رومی بسیار فراتر از جاده ها و طاق ها بود.

شاید بزرگ ترین تراژدی سقوط روم، نه فروپاشی ساختمان ها و جاده هایش، بلکه ازدست رفتن بلکه ذهنیت مهندسی باشد که بر پایه ی مشاهدات دقیق، آزمایشگری جسورانه و درک عمیق اصول فیزیکی بنا شده بود. دانشی که هیرو و تیسیبیوس مستندش کردند، در گردوغبار کتابخانه های فراموش شده مدفون شد و جهان قرن ها بعد، در دوران رنسانس و سپس انقلاب صنعتی، این اصول را به تنهایی و از نو کشف کرد.