طرح جدید سهمیه بندی بنزین که اخیراً اعلام شده، شامل تغییرات قابل توجهی در ساختار توزیع بنزین یارانه ای است. مهم ترین بخش این تغییرات مربوط به خودروهایی است که به طور کامل از دریافت سهمیه خارج شده اند. این دسته بندی شامل پنج گروه اصلی است که مبنای تصمیم گیری آن ها در گزارش های رسمی، کاهش مصرف غیرضروری و یکپارچه سازی الگوی مصرف اعلام شده است.

دلیل رسمی این تصمیم، مصرف بالای برخی مدل های لوکس و تفاوت قیمت آن ها با خودروهای داخلی اعلام شده است. با این حال، کاربران شبکه های اجتماعی این اقدام را نوعی جریمه مالی برای ساکنان مناطق آزاد دانسته اند.

خودروهای دولتی یکی دیگر از گروه هایی هستند که سهمیه یارانه ای دریافت نمی کنند. ذاتاً خودروهای اداری مشمول یارانه مصرف عمومی نیستند، اما در این طرح تأکید شده که تنها آمبولانس ها سهمیه ویژه خواهند داشت.

مقایسه مصرف بخش دولتی با خانوارها نشان می دهد خودروهای سازمانی سهم قابل توجهی در مصرف سوخت دارند و از همین رو وزارت نفت حذف سهمیه آن ها را ضروری دانسته است.

بحث برانگیزترین بخش طرح مربوط به خودروهای تازه شماره گذاری شده است. این خودروها تا مدت مشخصی—که معمولاً چند ماه اعلام شده—هیچ سهمیه ای دریافت نمی کنند.

به گفته مسئولان، هدف از این کار جلوگیری از خریدوفروش سهمیه و ثبت نام های صوری در بازار خودرو است. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند این تصمیم بیشتر باعث فشار بر خریداران واقعی می شود.

حتی برخی نمایندگان مجلس این موضوع را تبعیض در حق خریداران جدید توصیف کرده اند.

در این طرح، سهمیه بنزین فردمحور نشده، اما خودروهای فرد به فرد سهمیه گیری نمی کنند.

یعنی اگر شخصی سه خودرو داشته باشد، فقط خودرو اول سهمیه می گیرد و دو خودروی دیگر بدون سهمیه هستند.

این موضوع بر اساس آمار رسمی می تواند روی حدود 2 تا 2.5 میلیون خودرو در کشور تأثیر بگذارد.

موافقان طرح می گویند این تصمیم باعث جلوگیری از سوداگری سهمیه و مصرف بی رویه می شود، اما مخالفان معتقدند این اقدام به ضرر اقشار متوسط است که یک خودرو اقتصادی برای کار و خودروی دوم برای خانواده دارند.

در نهایت تمام خودروهای وارداتی—چه لوکس، چه اقتصادی—از سهمیه بنزین حذف شده اند.

استدلال رسمی این است که صاحبان این خودروها در دهک های بالای درآمدی قرار می گیرند و نیازی به یارانه سوخت ندارند.

اما بخش مهمی از مردم معتقدند همه خودروهای خارجی لوکس نیستند؛ برخی نسل های قدیمی کیا، هیوندای یا تویوتا مصرف بسیار پایین تری از خودروهای داخلی دارند و حذف سهمیه آن ها منطقی به نظر نمی رسد.

این تصمیم بخشی از طرح سه نرخی جدید بنزین است که قرار است مصرف را مدیریت کند، قاچاق سوخت را کاهش دهد و منابع یارانه ای را هدفمندتر سازد. مقامات رسمی می گویند سهمیه پایه 60 لیتر و سهمیه تکمیلی 100 لیتری همچنان برقرار است، اما گروه های خاصی دیگر در این دایره قرار نمی گیرند. این در حالی است که برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس، از جمله حاجی دلیگانی، حذف سهمیه خودروهای جدید را تبَعیض آمیز و حتی خلاف ماده 48 قانون اساسی دانسته اند.

با این حال، دولت می گوید این طرح با هدف عادلانه تر شدن مصرف و کاهش فشار بر منابع سوخت طراحی شده و هنوز نهایی نیست. آنچه مشخص است، تغییرات فعلی تأثیر مستقیمی بر میلیون ها مالک خودرو در سراسر کشور خواهد گذاشت—از ساکنان مناطق آزاد گرفته تا مالکان خودروهای وارداتی و حتی کسانی که به تازگی خودروی داخلی جدید تحویل گرفته اند. در ادامه، جزییات کامل این خودروها و دلایل حذف سهمیه آن ها را بررسی می کنیم.