, بازار لبنیات ایران در هفته های اخیر با افزایش قابل توجه قیمت ها مواجه شده است، به طوری که بسیاری از خانوارها را در تامین مایحتاج روزمره خود با چالش مواجه کرده است. تولیدکنندگان افزایش قیمت شیر خام را ناشی از رشد هزینه های نهاده های دامی، کمبود علوفه و شیوع بیماری های دام می دانند و این موضوع به صورت مستقیم هزینه تولید لبنیات را افزایش داده است. شیر پاستوریزه، ماست و پنیر به دلیل این افزایش ها در بازار با جهش قیمت روبرو شده اند و برخی اقلام حتی خارج از نرخ مصوب افزایش یافته اند، موضوعی که نارضایتی عمومی را به دنبال داشته است.

در این شرایط، قیمت لبنیات طی ماه های اخیر چند بار افزایش یافته و مجموع این افزایش ها برای مصرف کننده نزدیک به هفتاد و پنج درصد بوده است. افزایش متوالی قیمت ها و نبود نظارت کافی باعث شده است که خرید ساده ترین محصولات لبنی برای بسیاری از خانوارها دشوار شود و قدرت خرید مردم به شدت کاهش یابد. ضعف ساختاری و مدیریتی در زنجیره تولید و توزیع نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار است؛ کمبود و گرانی نهاده های دامی، اختلال در تامین علوفه، هزینه بالای حمل و نقل و عدم نظارت دقیق بر بازار، همه به افزایش قیمت ها دامن زده است.

کارشناسان هشدار می دهند که اگر دولت سیاست های حمایتی و نظارتی مناسبی برای کنترل بازار اتخاذ نکند، روند گرانی و کاهش مصرف ادامه خواهد یافت. فشار اقتصادی بر خانواده ها، به ویژه دهک های با درآمد متوسط و پایین، شدیدتر شده و بسیاری از مردم برای کاهش هزینه ها مصرف لبنیات را کاهش داده یا به طور کامل از سبد غذایی خود حذف کرده اند. این کاهش مصرف می تواند تبعاتی در سلامت عمومی، تغذیه کودکان و افراد کم درآمد به همراه داشته باشد و خطر سوءتغذیه و کمبود مواد مغذی را افزایش دهد.

وضعیت کنونی بازار لبنیات ترکیبی از بحران قیمت و بحران تولید و توزیع است؛ افزایش مستمر قیمت شیر خام و دیگر نهاده ها، سیاست ناهماهنگ در قیمت گذاری و ضعف در نظارت باعث شده است تا یکی از کالاهای اساسی سبد غذایی خانوارها از دسترس بسیاری از مردم خارج شود. افزایش روزانه قیمت ها، بی ثباتی بازار و کاهش قدرت خرید مردم سبب شده است تا اصطلاح لبنیات از سفره مردم حذف شد تنها یک شعار نباشد بلکه واقعیتی ملموس برای بخش بزرگی از جامعه باشد. ادامه این روند بدون اتخاذ سیاست های حمایتی و بازنگری جدی در ساختار تولید و توزیع می تواند تبعاتی گسترده در سلامت و تغذیه عمومی کشور داشته باشد و وضعیت معیشت مردم را بیش از پیش دشوار کند. ایجاد هماهنگی میان تولیدکنندگان، دولت و نهادهای نظارتی، همراه با سیاست های حمایتی از خانوارها و تلاش برای توزیع عادلانه محصولات، تنها راه جلوگیری از تشدید بحران در این بخش است.

در همین رابطه، محمد فربد، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده های لبنی ایران، در گفت وگو با خبرگزاری خبرآنلاین دلیل اصلی این روند را کاهش تولید شیر خام عنوان کرد و افزود که شیوع بیماری تب برفکی و عدم توزیع کافی علوفه توسط بازارگاه باعث شده است قیمت شیر خام 52 درصد رشد کند. وی اشاره کرد که با توجه به سهم 60 درصدی شیر خام در قیمت تمام شده محصولات، این افزایش حدود 30 درصد بر قیمت نهایی لبنیات اثرگذار است و خاطرنشان کرد که تغییر قیمت محصولات به صورت تدریجی اعمال می شود تا شوک قیمتی به بازار وارد نشود.

فربد درباره افزایش هزینه های تولید، از جمله شیر خام، انرژی و بسته بندی، گفت که صنعت لبنیات عمدتاً تغییرات قیمت شیر خام را در نظر گرفته و از اعمال تغییرات ناشی از انرژی صرف نظر کرده است تا فشار بر مصرف کننده بیشتر نشود. او تأکید کرد که هیچ کمبودی در عرضه محصولات لبنی وجود ندارد و تولیدکنندگان نیاز بازار را تأمین می کنند.

وی در پاسخ به اثر نوسانات نرخ ارز و تأخیر در واردات نهاده ها توضیح داد که بیشترین تأثیر بر قیمت محصولات لبنی ناشی از تغییر قیمت شیر خام بوده است که خود متاثر از کاهش عرضه علوفه و مشکلات واردات نهاده هاست. فربد اضافه کرد که کاهش عرضه شیر خام ناشی از بیماری تب برفکی نیز در این روند بی تأثیر نبوده است.

سخنگوی انجمن صنایع لبنی درباره انتقادات برخی تولیدکنندگان مبنی بر افزایش خودسرانه قیمت ها گفت که حتی شرکت هایی که واحد گاوداری دارند، عملکرد دامداری آنها ارتباط مستقیمی با تولید محصولات لبنی ندارد. وی افزود دامداری ها نیز تحت تأثیر تغییر قیمت نهاده ها هستند و قیمت گذاری شیر خام بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.

فربد درباره افزودن ویتامین D به محصولات لبنی توضیح داد که کمبود این ریزمغذی و توجه وزارت بهداشت باعث شده است تولیدکنندگان آن را به محصولات خود اضافه کنند. او در مورد تأخیر در پرداخت بهاء شیر خام به دامداران گفت که این تأخیر معمولاً ناشی از کمبود نقدینگی شرکت هاست و تأمین نقدینگی برای پوشش افزایش 52 درصدی قیمت شیر خام دشوار است.

وی همچنین درباره طرح شیر مدارس خاطرنشان کرد که مشارکت شرکت ها در این طرح بسیار مناسب بوده است، اگرچه تعلل وزارت آموزش و پرورش در عقد قراردادها مشکلاتی ایجاد کرده بود. فربد افزود که حتی شرکت هایی مانند کاله در استان آمل آمادگی خود برای مشارکت در این طرح را اعلام کرده اند.

سخنگوی انجمن صنایع لبنی در پایان اشاره کرد که میانگین حاشیه سود واقعی تولیدکنندگان حدود 5 درصد است و برخی شرکت ها کمتر از این میزان سود می دهند یا زیان ده هستند. وی تأکید کرد که این ارقام با آنچه به مصرف کننده اعلام می شود تفاوت قابل توجهی دارد.