موضوع حقوق بازنشستگان در ماه‌های اخیر به یکی از پرمخاطب‌ترین محورهای اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است؛ از یک‌سو فشار تورم و هزینه‌های زندگی، و از سوی دیگر مطالبه گسترده برای عدالت مزدی، باعث شده هر خبر مرتبط با متناسب‌سازی و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان با حساسیت بالا دنبال شود. حالا در تازه‌ترین تحول، صندوق بازنشستگی کارکنان بانک‌ها اعلام کرده پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان با پیگیری‌های انجام‌شده و با توشیح وزیر اقتصاد، برای طرح در هیئت وزیران به معاون‌اول رییس‌جمهور ارسال شده است؛ اقدامی که می‌تواند مسیر اجرای دقیق‌تر و عادلانه‌تر متناسب‌سازی را برای بخشی از بازنشستگان هموار کند.

این گزارش فردانیوز با رویکرد دیسکاوری و بر پایه اطلاعات منتشرشده، جزییات پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه، هدف 90 درصدی، روند قانون برنامه هفتم، زمان‌بندی سه‌ساله و اثر احتمالی این تصمیم بر حقوق بازنشستگان را به‌صورت کامل مرور می‌کند.

وقتی صحبت از حقوق بازنشستگان می‌شود، دو کلیدواژه اصلی همیشه در صدر اخبار قرار می‌گیرند: «متناسب‌سازی» و «همسان‌سازی». هر دو مفهوم یک هدف مشترک دارند: کاهش فاصله معنادار بین دریافتی بازنشستگان و شاغلان هم‌تراز.

اما در عمل، تفاوت مقررات صندوق‌ها، زمان واگذاری‌ها، ساختار بانک‌های خصوصی‌شده و جزییات آیین‌نامه‌ها باعث شده برخی گروه‌ها احساس کنند سهم آن‌ها از اجرای متناسب‌سازی به اندازه کافی عادلانه نبوده است. به همین دلیل، ارسال پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان صندوق بانک‌ها یک علامت مهم تلقی می‌شود؛ چون نشان می‌دهد مسیر «اصلاح قواعد» در سطح دولت فعال شده و احتمال بازتعریف شیوه محاسبه و اجرا وجود دارد.

طبق اطلاعیه صندوق بازنشستگی کارکنان بانک‌ها، «پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان» پس از جمع‌بندی در صندوق و با امضای رییس مجمع صندوق (وزیر امور اقتصادی و دارایی)، برای طرح در هیئت وزیران ارسال شده است.

پیام اصلی این اقدام برای حقوق بازنشستگان چیست؟

یعنی موضوع از سطح «گفت‌وگو و مطالبه» وارد مرحله تصمیم‌سازی رسمی شده است.

یعنی امکان دارد در صورت تصویب، چارچوب اجرایی متناسب‌سازی برای گروهی از بازنشستگان بانک‌ها دقیق‌تر و شفاف‌تر شود.

یعنی دولت می‌تواند درباره یک گره اجرایی که بعد از واگذاری برخی بانک‌ها شکل گرفته بود، تصمیم اصلاحی بگیرد.

در سند مربوطه پیشنهاد شده متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان بعد از تاریخ واگذاری در چهار بانک خصوصی‌شده، به نحوی انجام شود که در پایان دوره سه‌ساله متناسب‌سازی، مستمری بازنشستگان با 90 درصد حقوق مشمول کسور شاغل همتراز برابر شود.

این عبارت، از نظر خبری چند نکته کلیدی دارد:

مشمولان مشخص‌اند: بازنشستگان «بعد از تاریخ واگذاری» در چهار بانک خصوصی‌شده.

افق زمانی مشخص است: پایان دوره سه‌ساله متناسب‌سازی.

شاخص هدف مشخص است: 90 درصد حقوق مشمول کسور شاغل همتراز.

به زبان ساده، اگر این پیشنهاد تصویب و اجرا شود، می‌تواند به کاهش شکاف دریافتی در یک گروه مشخص از حقوق بازنشستگان کمک کند.

برای اینکه خبر امروز درست فهمیده شود، باید تعریف روشن از همسان‌سازی داشته باشیم. همسان‌سازی حقوق بازنشستگان یعنی مستمری افراد بازنشسته به‌تدریج طوری تنظیم شود که به حدود 90 درصد حقوق شاغل هم‌تراز در همان رده و گروه شغلی برسد.

هدف قانون‌گذار از این کار، کاهش فاصله شدید بین «حقوق دوران اشتغال» و «حقوق پس از بازنشستگی» است؛ فاصله‌ای که با تورم‌های چندساله، برای بسیاری از سالمندان به بحران معیشتی تبدیل شده است.

طبق آنچه در متن آمده، روند همسان‌سازی حقوق بازنشستگان در قانون برنامه هفتم، به شکل سه‌ساله طراحی شده است:

سال اول: 40٪ مابه‌التفاوت

سال دوم: 30٪ دیگر از مابه‌التفاوت

سال سوم: 30٪ پایانی
تا در مجموع نسبت مستمری به حقوق شاغل هم‌تراز به حدود 90٪ برسد.

این زمان‌بندی از مهم‌ترین نقاط امیدبخش برای حقوق بازنشستگان است، چون به جای اقدامات مقطعی، یک نقشه راه مرحله‌ای ترسیم می‌کند.

حقوق بازنشستگان؛ وضعیت اجرا تا امروز 24 آذر 1404

در ماه‌های اخیر، خبرهایی درباره آغاز همسان‌سازی و اعمال افزایش‌های چندمیلیونی برای برخی گروه‌ها منتشر شده و از آن به‌عنوان شروع مراحل اجرایی یاد می‌شود. همچنین گفته شده همسان‌سازی برای بازنشستگان کشوری و لشکری نیز آغاز شده و پرداخت‌ها طبق روال بانک‌های عامل در حال انجام است.

اما یک نکته مهم در همه اطلاعیه‌ها تکرار می‌شود: اجرای کامل همسان‌سازی حقوق بازنشستگان در هر سال، به تأمین بودجه همان سال وابسته است. این یعنی حتی اگر قانون مسیر را مشخص کرده باشد، سرعت و کیفیت اجرا به منابع مالی و نظم پرداختی دولت و صندوق‌ها گره خورده است.

حقوق بازنشستگان و «کاهش شکاف با شاغلان»؛ چرا این عبارت کلیدی است؟

وقتی خبرها از «کاهش شکاف با شاغلان» صحبت می‌کنند، منظور یک واقعیت ملموس است: بسیاری از بازنشستگان، با وجود سابقه طولانی و پرداخت حق بیمه، در سال‌های اخیر با شکاف بزرگی بین هزینه‌های زندگی و دریافتی خود مواجه شده‌اند.

اگر هدف 90 درصدی در همسان‌سازی محقق شود، اثر آن برای حقوق بازنشستگان می‌تواند در چند محور دیده شود:

افزایش قدرت خرید و کاهش فشار هزینه‌های ضروری

کاهش احساس بی‌عدالتی مزدی بین شاغل و بازنشسته هم‌تراز

کاهش وابستگی به وام‌ها و کمک‌های مقطعی

افزایش رضایت اجتماعی و ثبات روانی سالمندان

حقوق بازنشستگان و جدول هدف قانون همسان‌سازی

در ادامه، همان جدول هدف کلی قانون (بر اساس متن شما) به شکل مرتب و قابل انتشار آورده می‌شود: